Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing, augustus 2011

Wilfried ten Brinke,adviseur en schrijver Blueland (www.blueland.eu)Gevolgen van droogte inNederland voor nationaleveiligheid beperktVan kinds af aan wordt ons voorgelogen dat we in een nat landje wonen. Nederland nat?Onzin! Als we het van de regen moesten hebben, zouden we vrijwel ieder jaar water tekortkomen. De som van de verdamping en het waterverbruik is in Nederland veel groter dande aanvoer van boven. Gelukkig hebben we de Rijn en Maas. Dankzij de ‘import’ uit onzebuurlanden hebben wij genoeg zoetwater om aan de vraag te kunnen voldoen. 70% vanhet zoetwater dat we verbruiken komt uit de rivieren, slechts 30% is neerslag.Wat is droog?Hoe extreem een periode van droogte is, wordt bepaalddoor het wateraanbod en de watervraag. In hetgroeiseizoen (1 april tot 1 oktober) zijn de verdampingen het waterverbruik groter dan de neerslag. Cumulatiefis het neerslagtekort in deze periode gemiddeld 151 mm.Ter vergelijking: het extreme neerslagtekort tijdens eenvan de droogste zomers van de vorige eeuw (1976) was320 mm. Een zomer met een dergelijk neerslagtekortheeft een herhalingstijd van 90 jaar. De gevolgen voorde droogte worden ook bepaald door de hoogte van derivierafvoer; ook die was in de zomer van 1976 zeer laag.De combinatie van lage rivierafvoer en neerslagtekort in1976 heeft een herhalingstijd van 110 jaar. Hoewel dezomer van 2003 extreem heet was, viel het neerslagtekort(220 mm) mee.Een normaal verschijnsel, vooral voor de landbouwWatertekorten in de zomer zijn in Nederland eennormaal verschijnsel. Vooral de landbouw loopt(productie)schade (opbrengstderving) op doordat degewassen niet zoveel water kunnen verdampen alsnodig is voor hun optimale groei. Tijdens extreemdroge zomers kan de irrigatie de verdamping nietbijbenen omdat de capaciteit van de beregeningsinstallatiesniet op deze omstandigheden is ingesteld endoordat in droge zomers restricties zijn verbonden aanhet onttrekken van grondwater. In het westen van hetland is er dan bovendien te weinig aanvoer van zoetwater om het zoute (kwel)water uit de sloten weg tespoelen; als het oppervlaktewater te zout wordt, is hetniet geschikt voor beregening.De droogte leidt niet alleen tot negatieve maar ook totpositieve effecten. Een lage waterstand betekent eenlage beladingsgraad voor de scheepvaart, maar ookhogere prijzen per eenheid die wordt getransporteerd.Naast schade door droogte en zout, leidt het hogeaantal uren zon tot een hoge productie in de landbouw.Ten opzichte van een gemiddelde zomer is de nettoschade aan de landbouw tijdens een extreem drogezomer zoals die van 1976 geschat op een kleine miljardeuro 1 . Voor de scheepvaart is de schade van eenvergelijkbare orde van grootte. De landbouw, descheepvaart en de natuur ondervinden de grootsteschade; de schade aan de natuur laat zich niet goedmonitariseren. De natuur loopt schade op doorverdroging (bijvoorbeeld oxidatie van veengebieden),door bosbranden, door verslechtering van de waterkwaliteit(algenbloei, hoge temperatuur) of doordatgebiedsvreemd water (met afwijkende kwaliteit) moetworden ingelaten.Nationale veiligheid en de verdringingsreeksIn tijden van droogte is er niet voldoende zoet water vangoede kwaliteit om alle belangen die van dat waterafhankelijk zijn optimaal te bedienen. Er moeten keuzes1Hier wordt volstaan met een globale aanduiding. Over de grootte van de schade worden in verschillende publicaties verschillendeschattingen gehanteerd.32Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing augustus 2011