DR. SM Goorhuis-Brouwer Geprotocolleerde diagnostiek bij ... - Fenac

te en gaat op de grond zitten. Hijneemt een bekertje van het servies engaat erop zitten tikken. Hij wordt rustiger.Ik neem ook een bekertje en gaeveneens op de grond zitten tikken.Hij kijkt op en maakt een knorrendgeluid. Hij laat toe dat ik al tikkendiets naar hem toe schuif. Uiteindelijktikken we afwisselend op eikaarskopje en zelfs op een schoteltje.Vooral met taal hebben autisten veelmoeite. Rogier Verpoorten, logopedistvan St. Amarant en autisme-deskundige,zegt dat we met taal in feite"lucht in beweging brengen" (1996).Het autistische kind in niet in staatom die betekenis te volgen. Daarvooris het noodzakelijk dat we aandachtbesteden aan de basisniveau's vancommunicatie. Hiertoe is er eenonderscheid in respectievelijk sensatie-,presentatie-, representatie- enmeta-representatieniveau (Verpoorten,1996).Wijzelf zijn steeds geneigd om juistop het hoogste niveau te communiceren.Hiervoor gebruiken we de taal.De taal is in feite een abstracte weergavevan een concreet iets. In het taalgebruikis dit een moeilijk aspect voorkinderen met autisme. Zij hebbenimmers veel problemen met het gevenvan betekenissen aan woorden(dus aan taal).Telkens als Kim de groep binnenkomt, volgt hetzelfde ritueel. Ze legthaar broodtrommel op de afgesprokenplaats en geeft haar schrift aan deleiding. Dan loopt ze verkennend deruimte rond. Na een 5-tal minutengaat ze naar de groepsleidster toe enmaakt een gebaar dat plassen betekent.Ze wordt naar de wc gebracht,maar ze hoeft niet. Ze protesteertzelfs bij de hulp in de wc. Even laterdoet ze dit nog eens en het proces herhaaltzich nog 5 keer. Dit duurt totdatalle groepsleden binnen zijn en in dekring zitten. De groepsleider looptnaar de wc-ruimte en pakt de gitaar,die daar hangt. Hij begint de kringmet liedjes, die begeleid worden metgitaarmuziek. Kim komt tot rust.Blijkbaar bedoelde zij met haar gangnaar het toilet dat de groepsleider deles moest beginnen en de gitaar tevoorschijn moest halen.Juist het feit dat wij ons niet realiserendat we steeds het hoogste niveau(meta-representatie) gebruiken vancommunicatie, levert de misverstandenop. Dan heeft het kind alleen hetprobleemgedrag nog maar om aanons duidelijk te maken dat het zichzelfniet in de hand heeft.Voor kinderen met een prikkelverwerkingsstoornis,wat autisme is,blijkt de wereld een chaos. Zij zorgendoor hun gedrag dat ze zichzelfbeschermen tegen die chaos. Doorprobleemgedrag wordt alles weerduidelijk, want mensen gaan voorspelbaarreageren. Dat is steeds hetuitgangspunt bij het analyseren vanhet gedrag.De eigenheid van het kind.Bij de start van de begeleiding kan hetbeste aangesloten worden bij de interessedie het kind toont. Dit kan benutworden in het programma door het inte plannen. Tegelijk met het plannenvan deze activiteit kan dan gezochtworden naar een evenwicht tussenhet programma van de school en deinteresse van het kind.In de praktijk betekent dit ook letterlijkdat je ruimte schept in de dagelijkseleefomgeving. Zorg ervoor dateen kind een eigen hoekje of werkplekheeft, waar overzicht is en vanwaarje letterlijk alles kan overzien(vanwege het "volgen", etc).In dit hoekje of op deze werkplek(een tafeltje of een klein bureau isvaak genoeg) kan het autistische kindsteeds gaan zitten als je aan ietsbegint of als het thuiskomt vanschool. Eigenlijk zorg je hiermee dathet kind een eigen "territorium" heeft,van waaruit het zijn omgeving kanoverzien. Het is belangrijk om ditrustplekje te hebben, omdat het daaraltijd veilig is.Kees zit altijd op hetzelfde plekje.Toevallig vanavond komt hij de groepbinnen en zit er iemand anders opzijn stoel. De stoelen zien er echtervoor een leek precies hetzelfde uit.Maar voor een specialist als Kees, dielet op de kleinste details is die stoelvan hem, zijn territorium, omdat hijvanuit die positie alles kan overzien.Kees drentelt onrustig heen en weeren doet dit de hele avond. Niemandziet dat het zijn stoel is. De volgendemorgen op school is Kees nog volledigvan slag.3. Een "handleiding voor jezelf".In de dagelijkse praktijk zien we hetautistische kind vaak niet helemaaladequaat reageren in sociale interacties.Bekend is dat autistische kindereneen andere manier van informatieverwerkinghebben welke zichkenmerkt door extreme geletterdheid,een min of meer beperkt vermogenhebben om na te denken overgedachten en gevoelens van anderemensen en een gebrek aan flexibiliteit(De Roeck, 1997). Ook is kenmerkenddat ze moeite hebben met verbalecommunicatie en dat visualisatiehelpt om tot een beter begrip tekomen. Vaak is het gevolg dat er probleemgedragvan diverse aard ontstaat,als uiting van een miscommunicatie.Omdat sociale interacties om inzichten invoelend vermogen vragen,wordt het functioneren van kinderenmet autisme ernstig bemoeilijkt. Hetis dus nodig dat kinderen met autismeconcrete taai-denkpatronen kunnenaanwenden om zichzelf doormoeilijke situaties te loodsen. Een"handleiding voor jezelf" is een middelwaarin visueel cognitieve strategiënworden geanalyseerd, vastgelegden verzameld.Een cognitieve en directievebenadering.Deze individuele training is afgeleidvan een gestructureerde vorm vanpsychotherapie, waarin gebruikt gemaaktwordt van een cognitieve endirectieve benaderingswijze (Van derGaag, 1994) Deze training biedt in hetonderwijs mogelijkheden om moeilijkgedrag communicatief te benaderen.In een individueel werkmomentmet het kind wordt gepoogd omallereerst de bestaande situatie te analyserenen verhelderen. Vervolgensworden alternatieve oplossingen aangereiktdie ingeprent en geoefendkunnen worden.De cognitieve gedragstherapie (Vander Ploeg, 1987) gaat ervan uit datgedrag is samengesteld uit cognitieve,emotionele en motorische reacties.Als basisschema van gedrag hanteertmen daarbij het stimulus-responseschema. Dit wil zeggen dat eenbepaalde aanleiding de oorzaak voorVHZ • jaargang 39 nummer 2 • juni 1998