RAPPOR T Evaluering av NVE sitt snøstasjonsnettverk

1 Standard snøputestasjon i NVE
Dette kapittelet gjev eit historisk tilbakeblikk på korleis NVE sine snøputer har utvikla seg sidan den
fyrste snøputa vart etablert på slutten av 1960 – talet. Ein får også ein beskriving av korleis dagens
snøputestasjonar er utforma og instrumentert.
Ei snøpute er ein flat og fleksibel væskefylt behaldar som ligg på bakken. Snø på behaldaren gjev ei
trykkauke i væska som er direkte proporsjonal til vassinnhaldet i snøen. Trykkauken er direkte
proporsjonal med vekta til snølaget på puta (snøens vannekvivalent – SWE)
Vannekvivalenten seier ingenting om snødjupet, men kun kor mykje vatn snøen representerer dersom
den vart smelta. Forholdet mellom vannekvivalent og snødjup er som følgjer:
SWE
2
3
kg
m
kg
m
d m
snø
snø
SWE = Snøens vannekvivalent
d snø = snødjup
= tettheit til snøen
ρ snø
1.1 Historisk tilbakeblikk
Dei fyste snøputene vart tatt i bruk i USA rundt 1960. Den fyste snøputa til NVE vart sett i drift ved
Kyrkjestølane på Filefjell hausten 1967. Filefjell er eit av dei tre representative områda som vart
etablert i Noreg under Den internasjonale hydrologiske dekade (IHD, 1965-1974). (Furemyr et al
1975). Dei neste tre vintrane kom det snøputer på Lybekkbråten ved Gardermoen, Svarttjørnbekken
utanfor Trondheim, Vauldalen ved Aursunden og Groset ved Møsvatn (Tollan 1971). I 1981 var talet
auka til ti 1 (Andersen 1981).
I perioden 1967-1997 var alle norske snøputestasjonar av same type (Andersen 1981, Furemyr et al
1975, Sundøen 1997):
Rund behaldar av gummi med neopren
Diameter på 3,6 m (gjev eit areal på 10,5 m 2 )
Frostvæske av etanol og vatn i forholdet 1:1
Nivåvariasjonane i frostvæska vart registrert med flottør og liminigraf i stigerøyr
Stigerøyr av isoporisolert glasfiberrøyr med 30 – 60 cm diameter plassert i eit jernstativ
¾” slange kopla frå puta til stigerøyret
Området under puta var utgrave, drenert og jamna til med sand slik at overflata på puta låg
like over terrenget omkring. Rundt puta vart det gjerda inn eit område på ca 15 m x 15 m
Ved måling med flottør i stigerøyr må ein ta omsyn til tettheita til væska i puta. Vatn har ein tettleik på
0,998 g/ml og etanol har en tettleik på 0,789 g/ml. Sprit tiltrekk seg vatn frå luft og får eigenvekt på ca
0,80 g/ml (96 % sprit). 50 % sprit gjev ei eigenvekt på 0,89 g/ml. Det er viktig å gjera målingar av
tettheita til væska i snøputa av di ein har fordamping av sprit frå stigerøyr og diffusjon gjennom
membran. Tettheita til væska er også temperaturavhengig. Det er heller ikkje gitt at væska i stigerøyret
har same tettleik som væska i puta til ei kvar tid.
I 1997 og 1998 vart det utplassert 16 nye snøputer fordelt over heile landet. Dette var eit indirekte
resultat av den store flaumen i Glomma i 1995, og dei auka midlane som kom i etterkant for å betre
kunne varsla flaum. NVE ved Kjell Sundøen utvikla då i samarbeid med eit firma som sveiser PVC,
ein ny type snøpute som var mindre og enklare å montera, rimelegare i anskaffing og egna for
1 Kyrkjestølane, Lybekkbråten (nedlagt 1976, gjennoppretta), Sagelva (nedlagt 1976), Sagelva (nyoppretta
1980), Vauldalen, Groset, Treungen (Telemark), Nigardsbreen, Sollihøgda og Osen (Hedemark).
9