Direkte nedlasting av pdf

offentleg regulering av næringa. Næringsreguleringaav oppdrett hindrar ei utnyttingav integrasjons-føremonar. Trass i eiviss liberalisering, har ein strenge reglarfor eigarstrukturen i næringa og reguleringav fyrstehandsomsetnaden som hindrarintegrasjon.Oppdrettslova har og ført til andreuheldige verknader på kostnads- ognæringsstrukturen. Gjennom fleire undersøkingarer det dokumentert at føremonarsom stone produksjonseiningar gjev ikkjevert utnytta fordi kapasiteten til enkeltanleggaer regulert. Stordriftsføremonar vertmed andre ord ikkje hausta. Vidare er detslik at denne kapasitetsreguleringa, somfastset maksimum merdvolum per anlegg,også fører til at andre variable faktorar,t.d. talet på utsette smolt og fôrkvantum,vert utnytta for intensivt for A auka produksjonen.Dette fører igjen til at ein tilpassarseg langs dei kortsiktige marginalkostnads-kurvenesom ligg over den langsiktigemarginalkostnads-kurva og dermedgjev for høge kostnader.Det er den interne strukturen i Noregsom me meiner er ei hovudårsak til deiproblema næringa slit med idag. Det eraltsi for høge produksjonskostnader foroppdrett som kjem av for små enkeltanleggog manglande integrasjon. Vidarefører omsetnads- og produksjonsstrukturentil at prismekanismen ikkje gjev produsentanedei rette signala til å ta korrekteavgjerder med omsyn til kor mykje einskal produsera.FOS kunne kanskje ha vore eit koordinerandeorgan som kunne tilpasse produksjonentil marknadstilhøva. Dette harein freista å gjera gjennom innfrysingsordninga.Dette samordningstiltaket harvore mislukka, og igjen har dette å gjeramed minsteprisordninga som gjev insentivtil å oppretthalda produksjonen sjølvom marknadsprisen ikkje tilseier det.Vidare fungerer også systemet kring innfrysingsordningaslik at oppdrettaraneikkje reduserer produksjonen. Sett utanfråkan det og virke som om ein del eksport0-rar har vorte forfordelte gjennom godeavtalar om kjøp av frosenlaks. Dette ser uttil å ha ført til at FOS har mista det naudsyntetruverde i næringa for at innfrysingsordningakunne virke effektivt.Det er nok også slik at innfrysing neppeer ein rett strategi for å stabilisera prisog inntekt. Dei fleste marknadsanalysarsyner at etterspurnaden er elastisk. Dettetyder på at ein kan stabilisera pris, mensamla inntekt for næringa vil verta redusertunder slike marknadstilhøve. Vidareer det også slik at fersk og frosen laks tilein viss grad er substitutt slik at når i nesteomgang den frosne laksen vert send utpå marknaden, konkurrerar ein også medseg sjølv. Dette har vist seg i ettertid vedat prisane ytterlegare har gått ned ved forventingaom at dette skal skje.Når ein går til det skrittet å opptre somei eining, signaliserer ein i tillegg sværtsterkt at ein vil nytta den potensiellemarknadsmakta den norske oppdrettsnwringahar samla sett. Klagene frå produsentari EF om dumping av norsk laks harheller ikkje vore færre i det siste.Framtidig subsidienæring?Det er viktig å peika på at det er godgrunn til å tru at oppdrett av laks vil kunnevera ei lønsam næring og vera viktigfor sysselsetjing og busetnad i utkantsstrok.Det er gode tilhøve for oppdrett iNoreg i form av mange høvelege lokalitetarfor oppdrett langs kysten og god infrastruktur.Vidare har ein ein godt utviklateknologi og ikkje minst stor kunnskap.Likevel vil ein neppe oppleva på nytttider som i fyrste del av 80-talet med einstor ekstra profitt. Som i andre næringarkan ein på lang sikt bene venta normalavkasting på kapitalen. Sjølvsagt vil det ioppdrett vera intermarginal økonomiskrente, sidan det er stor skilnad pd produktivitetentil dei ulike lokalitetane og dermedavkastinga av denne faktoren.Sjølv om framtidsutsiktene er lovande,vil store delar av næringa kunne gå konkursdersom ein ikkje får løyst dei akuttelikviditetsproblema. Bankvesenet vil berrei liten grad kunne avhjelpa problema,slik det ser ut no. Dersom ein i framtidaskal unngå å koma opp i same uføret, måein knyta eit eventuelt eingongstilskot fråstaten si side til næringa saman med tiltakslik at næringa i framtida kan klara segsjølv og verta ei lønsam distriktsnæringsom ho har potensiale for. Gode ynskjeom endra moral frå oppdrettarane si sidekan vera vel og bra, men ramevilkåra tilnæringa må endrast.Eit offentleg oppkjøp av frosenlaks forå avhjelpa den akutte likviditetskrisa måvera knytta til fylgjande vilkår:1) Næringsstrukturen må leggjast om motstoffe og meir effektive einingar.2) Minsteprisordninga må fjernast.Dette inneber at både reguleringa avnæringsstrukturen gjennom Oppdrettslova,og reguleringa av omsetnaden utfråRåfisklova må avviklast. Det ein då stårigjen med er regulering utfrå miljøomsyn(som elles er sterkt neglisjert i den noverandelova) og kvalitetskontroll. Kvalitetskontrollav laksen som går til heimeogeksportmarknaden er ei sak næringsorganisasjonanebør kunne ta seg av sjølve.Regulering av bruk av kystsona utfrå miljøomsyn,er det offentlege sitt ansvar.Forslaga som er sette fram her vil medfOraein omstillingsprosess som kan verasmertefull. Ein ma likevel godta dette forå få ei lønsam næring igjen i framtida, forei slik omstilling vil koma uansett dersomein ikkje skal få nok ein subsidienæring iNoreg.4 Sosialøkonomen nr. 10 1991