kütüb-i sitte'deki mehdi hadislerinin dinler tarihi - Süleyman Demirel ...

“Muhdi” diye okunması gerekirdi. Fethalı olunca ise hem geçişli hem geçişsiz olarak
kullanılabilir. İkincisi Heda ( يﺪه)’dan ismi mefuldur. يوﺪﻬﻣ Mehdiviyun şeklinde
gelerek bir takım ilâllerden sonra Mehdiyyun halini almıştır. Üçüncüsü Hz. İsa’nın
(as) beşikte konuşmasına işaretle beşiğe nisbet anlamındadır. 16 Kanaatimizce de
ikincisi daha doğru ve tutarlıdır.
Aynı kökten türeyen hadi ve mehdi kelimelerinin her ikisi de Hz. Peygamber
için kullanıldığı bilinmektedir.
Daha sonraları bu kelimeye, ismi mefûl yerine ismi fail mânâsı verilerek
Allah karşısında “mehdi”, (hidayete ulaştırılmış); insanlar karşısında “hadi” (onları
hidayete ulaştıran) olarak yorumlanmıştır. İlahi hidayete ulaşmış bir kişinin, söz
davranış ve her türlü tutumu ile insanlara örnek ve onların hidayetine vesile olacağı
düşünülerek, bu durumdaki kişileri hadi olarak isimlendirmek yanlış görülmeyebilir.
Farezdak ile Cerir bu kelimeyi bir şeref unvanı olarak kullanırlar. Ömer b.
Abdulaziz için herkes tarafından kullanılırken galiba bir şeref unvanından daha fazla
bir mânâ ifade ediyordu. Gerçekte Ömer tam bir müceddid olarak bilhassa Allah’ın
rehberliğine mahzar olmuş kişi olarak telakki ediliyordu. 17
kullanılır. 18
Mehdi tabirinin karşılığı olarak Fransızca da “Messianisme” deyimi
Almanca da Mehdi kelimesi “rechtgeleited” (spezrelg) kelimesiyle ifade
edilir. Mehdilik tabiri yerine de “Mahdismus” kelimesi kullanılır. 19
Osmanlı Türkçesinde mehdi, “doğru yola sâlik olan, tarik’i müstakimde
bulunan, hidayete mahzar olan kimse” için kullanılmıştır. Bundan başka
Osmanlıca’da din değiştirip Müslüman olanlara “Muhtedi” “doğru yolu tutan” 20
denmiştir.
Bütün bu kullanımlar sözlük anlamındadır ve Mehdi kavramının ihtiva ettiği
anlamlardan kıyametle, ahir zamanla ilgili değildir. 21 Bu mânâyı yani doğru yolu
16
ez-Zebidi, age, s.409.
17
Macdonald, “Mehdi”, İ.A., VII/475.
18
Hançerlioğlu Orhan, Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul 1993, IV/116.
19
Kayayerli Müjdat, Cilacı Osman, (Almanca Türkçe, Türkçe Almanca) Dini Terimler Sözlüğü,
Konya 1989, s.166.
20
Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, İstanbul 1317, s. 1436; Develioğlu Ferit, Osmanlıca Türkçe
Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1970, s.748; İ.A., “Mehdi”, VII/475; Diyaneti.
21
Hançerlioğlu Orhan, İslam İnançları Sözlüğü, İstanbul 2000, s.308; Macdonald, “Mehdi”, İ.A.,
VII/475.
5