peyami safa kitabi

109
Vefâtının 50. Yılında Peyami Safa Kitabı
Eğer bu cevaplar gazetelerin mahdut sütunlarında görünen kısa ve eksik
tercüme-i hâllerden azıcık fazla malumatı ihtiva edebilmişler ise, bu esercik de
gayesine vasıl olmuş sayılır.
Çocukluğu ve Gençliği
Mini Mini Mustafa – “Bu Küçük Yaman!” - Mektebe Nasıl Başladı? –
İkinci Mektebi – Pederinin Vefâtı – Çiftlikteki Hayatı – Askeri Rüştiyesinde –
“Kemâl” İsmini Nasıl Aldı? – Harbiye’deki Faaliyetleri
Mini mini Mustafa, halis Türk yavrusu, bundan kırk iki sene evvel
Selanik’te yeryüzüne geldi. Pembe beyaz, sarışın mavi gözlü bir afacandı.
Ma’ruf bir Türk taciri olan babası, bu sevimli yavru ile hakiki sermayesine
kavuşmuştu. Mustafa çabucak söz söylemeye başladı, çabucak yürüdü etrafını
çabucak tanıdı. Deha ilk yaşlarında, büyük bir zekânın tohumunu taşıdığını belli
ediyor, bazı pek zeki çocuklarda görüldüğü gibi, yaşından ve başından büyük
işlere akıl erdirmeye uğraşıyordu. Bazı adam sarrafları, daha o zamandan küçük
“Mustafa”nın annesine, babasına dediler ki:
–Bu küçük, yaman!
Küçük yamandı, onu ne yapıp yapıp, yaşına başına bakmadan mektebe
göndermek lazımdı, anası babası hemen hazırlık yaptılar, yeni esvap diktiler,
sırmalı bir cüz çantası aldılar, başına bir tâc koydular, küçük “Mustafa”yı
mutantan bir alayla mahalle mektebine başlattılar.
Fakat bu mektebin sahibi bir kadındı, yavrunun kıvılcımlı zekâsını
tatmin edecek tedris usulünü bilmiyordu, Mustafa mektepte birkaç gün
kalabildi, oradan alınıp (Şemsi Efendi) mektebine verildi. Bu yeni mektep, o
zaman Selanik’in en asrî müesseselerinden sayılıyordu. Mahalle mektebinin
usulsüzlüğüne ve nizamsızlığına karşılık, Şemsi Efendi’nin mektebinde
programlı bir darü’t-tedris hayatı vardı.
Yavru mektebini sevdi, ibtidai tahsilini orada bitirdi. Fakat ne yazık ki
bu saadet uzun sürmedi: Pederi vefat etti. Validesi yetimini yanına aldı,
dayılarının çiftliğine götürdü; ana oğul, orada, bir müddet köy hayatı yaşadılar.
Mustafa, ilk hürriyet ve istiklal terbiyesini bu çiftlikten aldı: Tabiatın hür
kucağında koştu, sıçradı, büyüdü. Vücudu ve zekâsı kuvvetlendi.
Selanik’e tekrar geldi, evvela mülkiye idadisine kabul olundu, sonra
kararını değiştirerek askerî rüştiyesine girdi.
Bu mektepte muallimlerinin ve arkadaşlarının derhal gözüne çarptı:
Sözleri ve fikirleri serbest, muntazam, muhakemesi sağlamdı. Fart-ı hassasiyeti,
iyi düşünmesine mani olmuyordu. Bundan dolayı hem riyaziyede, hem de
edebiyatta istidat gösterdi. Fakat riyaziyesi daha kuvvetli idi, kaideleri süratle
zaptediyor, kavrıyor, meseleleri suhuletle halletmeğe muvaffak oluyordu.
Sınıfta müzakereci oldu. Yalnız sınıfta değil, bütün mektepte “Mustafa” bir tane