peyami safa kitabi

Recommendations

Info

61 Vefâtının 50. Yılında Peyami Safa Kitabı daha ilk denemede mücadeleci olmadığını belli eder. Buna karşılık hak etmeden aldığı elli liraya ise çocuklar gibi sevinir. Romanda okuyucuya anlamsız gelen başka bir durum da, başına gelen bütün olaylar karşısında mutlak aciz bir görüntü sergileyen Nihat’ın hangi rüzgârın etkisiyle olduğu anlaşılmayan bir nedenle ihtilalcı kesilmesidir. Çok samimi olduğu bir grup arkadaşıyla birlikte kurdukları bir ihtilal örgütünün hapiste üç gün geçirmesi sonucu dağılması ve bir daha adından hiç bahsedilmemesi çok anlamsız olmuştur. Zaten yakın tarihe bakıldığında öyle bir olay da yaşanmamıştır. Bu olayın romana konma nedeni olsa olsa yazarın çok sevdiği ve hayatının sonuna kadar da saygıda kusur etmediği Dr. Abdullah Cevdet’i anmak ve onun düşüncelerini okuyucuya sunmaktır. Yazarın bakış açısına göre bu roman değerlendirilecek olursa; yazar, fakir ve çaresiz insanların durumlarını tasvir ederken, onlara teselli olacak bir manevi dayanak göstermez. Yani biçare insanları İslami değerlere göre sabır ve tevekkül içinde değil, batılı felsefecilerin eserlerinden öğrendiği felsefi değerlere göre tasvir eder. Bu durum Peyami Safa gibi bir yazar için ciddi bir eksiklik gibi görünse de yazıldığı yılların genel havası içinde değerlendirildiğinde anlayışla karşılanabilir. Son kısımda Nihat’ın çaresizliğinden dolayı ayağına taş bağlayıp intihar etmek için kendini denize bırakması ise o devrin aydınlarının iç dünyalarını göstermesi bakımından önemlidir. Yazar, romanda birkaç mekânı öne çıkarır ki bunların hepsi olumsuzluklarıyla okuyucuya verilir. Bunlar: Maarif nezareti, tapu dairesi, emniyet binası ve tiyatro sahnesidir. Bizler buraları aşırı abartılı bir şekilde kötü taraflarıyla görür ve tanırız. Yazar, adeta Nihat’ı buralarda gezdirerek bizlere ayna tutar. Bu kurumların aşırı olumsuz yanlarıyla verilmesi, okuyucuya “kurumları böyle olan bir devlet yıkılmayı hak etmiştir” dedireceği gibi, yeni devletin olması gerektiği ölçüleri hatırlatmak olduğu düşünülebilir. Buradaki muhtemel iki yaklaşım da dönemin idarecilerini memnun etmiştir. Kurgulanış ve işleniş olarak vasatı geçemeyen romanın en dikkat çekici yanı yazarın Sultan Abdülhamit aleyhtarlığı vurgusu ile Çanakkale Savaşı sırasında İstanbul’un olumsuz bir bakış açısıyla verilen sosyal hayatıdır. 1915’lerin İstanbul’unun anlatıldığı romanda hâlâ Sultan Abdülhamit aleyhtarlığı yapılması, yazarın özel hayatındaki şahsi kırgınlığı olarak açıklanabilir. Yoksa Sultan Abdülhamit’in tahttan indirildikten altı yedi yıl sonraki durumlardan sorumlu tutulmasının mantıklı bir izahı olmasa gerektir. Roman, ihtiyat zabiti Nihat’ın Çanakkale’den yaralı olarak İstanbul’a gelip iş aramasıyla başlar. Çocukluğu rahat içinde geçmiş, iki dil bilen, harpten önce de öğretmenlik yapan Nihat, cepheden dönünce birden bütün iş kapılarının kendine kapandığını görür ve bir türlü aradığı işi bulamaz. Çareyi en az kendi kadar hali perişan olan arkadaşı Faik’e sığınmakta bulur. Okuyucu romanın
Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü kahramanı olan Nihat’ı, romanın sonuna kadar ezik, perişan, başkalarının yardımına muhtaç ve sosyal hayatta aciz olarak tanır. Burada yazarın, bu özelliklere sahip olan Nihat’ın gördükleri karşısında tepki vermeyip içinden isyan etmesi veya okuyucuda daha büyük bir tepki oluşturması için böyle bir karakteri seçmiş olduğu söylenebilir. Yine romanın sonuna doğru Nihat’ın yol kenarında tesadüfen rastladığı ve sanki ölmeye yatmış olan başka bir ihtiyat zabitine yardım etmesi ve onun da kendisine verilen bir yarım ekmekle tekrar hayata dönmesi de ancak böyle yorumlanırsa bir anlam kazanır. Aksi halde ortaya konan tabloyu aşırı abartılı olarak yorumlamak gerekir. Burada Nihat’ın gözüyle işlenen konu, harpte yaralanıp memleketine dönen bütün askerlerin psikolojisini yansıtması açısından da önemlidir. Bugün yurdumuzun terörle silahlı mücadele edilen bölgelerinde askerlik yaparken yaralanıp memleketine dönen askerlerde de bu psikolojiyi görmek mümkündür. Savaş sendromu da denilen bu hastalığın psikolojik bir rahatsızlık olduğu rahatlıkla söylenebilir. Bundan birkaç yıl önce gösterime giren Uğur Yücel’in yönettiği “Yazı Tura” isimli film de bizde bu konuyu işleyen tek film olması bakımından önemlidir. İsyan, Peyami Safa’nın romanlarının birçoğunda vazgeçemediği bir yaklaşım tarzıdır. Onun: “Yüz elli seneden beri roman, dizginini liberal nizamın kopardığı bu beşeri hayvanın (ya lnızlığa terk edilen ferdiyetin), seyisi olan cemiyete karşı isyanın mücadelelerini aksettirmektedir.” Biçiminde söylediği sözleri romanlarının genel yapısı hakkında bir fikir vermektedir. Bu noktadan bakılınca Mahşer romanı için yazarın cemiyete olan isyanının romanıdır demek herhalde abartı sayılmaz. Mahşer romanı, Çanakkale Savaşı’nda gazi olan Nihat’ın, vatanı uğruna verdiği mücadeleden sonra, İstanbul’a dönüşünde yaşadığı dramı anlatır. Nihat, umutla geldiği İstanbul’dan beklediğini bulamaz, bunun ardından yaşayacağı hayal kırıklığı, hayatta kalma çabası büyük bir isyana dönüşür ve Mahşer çizgisinde anlamlanır. Zaten yazarın amacı da okuyucuya sıcak gelen bir kahramana toplumun en olumsuz yanlarını gösterip, okuyucuyu isyan ettirmektir (Uslu 2009: 124). Nihat, Çanakkale Savaşı’nda gazi olmuştur, uzun yıllar cephede kalmış, vatanı için mücadele etmiştir. Bu açıdan bakıldığında, Nihat, Türk ruhunun temsilcisidir. Cephedeyken hayalini kurduğu tek yer İstanbul’dur, buraya geldiğinde bambaşka bir hayat yaşayacağını düşünür; çünkü o, gazidir; onlar için çarpışmıştır; bu yüzden fark edilip saygı görmelidir. Herkes onu anlayarak, Nihat’ın istikbali için yol açacaktır. Fakat Nihat, bunların hiçbirini bulamaz. İstanbul onun “gazi” oluşunu umursamaz. Nihat’ın asıl trajedisi buradan sonra başlayacaktır. Romanın ilk sayfasında, cephede hasretle beklediği İstanbul, kavuşulduktan sonra cefaya dönüşeceği sevgiliye benzeyecektir. “Nihat, vapurun İstanbul’a girişini görmek 62
Page 2 and 3:
T.C. CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ S
Page 4:
İÇİNDEKİLER Sunuş …………
Page 7 and 8:
Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal B
Page 9 and 10:
Page 11 and 12: Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal B
Page 61: Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal B
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
show all

peyami safa kitabi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?