Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
87<br />
Vefâtının 50. Yılında Peyami Safa Kitabı<br />
PEYAMİ SAFA’NIN SELMA’NIN ÜZÜNTÜSÜ ADLI HİKAYESİ<br />
ÜZERİNE ANLAM İLİŞKİLERİ BAKIMINDAN BİR İNCELEME<br />
Giriş<br />
Araş. Gör. Asu ERSOY<br />
Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,<br />
Türk Dili ve Edebiyatı Doktora Öğrencisi<br />
Kelimelerin sahip oldukları veya karşıladıkları anlamlar gerçek (temel<br />
veya yan) yahut mecaz sınıflandırması içerisinde tanımlanır (Aksan 2006: 44 -<br />
60, Guiraud 1999: 23-52, Uğur 2007: 21-41).<br />
Bu anlam sınıflandırmaları yanında kelimelerin sahip oldukları<br />
anlamlar, kelimelerin göstereni oldukları varlıkları doğrudan veya dolaylı olarak<br />
karşılayıp karşılamadıklarına göre, ontolojik ve semantik içerikleri bakımından<br />
da sınıflandırılabilir. Örneğin, tilki geliyor ifadesinde tilki kelimesi doğrudan<br />
göstereni olduğu hayvanı karşılıyorsa esas gösterilenini hedef aldığı için<br />
ontolojik, ancak bir insan için (kurnaz anlamıyla) kullanılıyorsa semantik içerik<br />
ile kullanılmıştır. Bir diğer örnek: Odun kelimesi doğrudan tabiattaki gösterileni<br />
karşıladığında ontolojik, bir insanı aşağılamak için işe yaramaz, hiçbir şeyden<br />
anlamaz vb.’ni anlattığında ise semantik içerik taşımaktadır (Aksan 2006: 47,<br />
Guiraud 1999: 33-47).<br />
Bir kelimenin yer aldığı dizimdeki diğer unsurlarla girdiği ilişkiler<br />
etrafında bir ifadenin doğrudan veya dolaylı bir anlatım tarzıyla sunulması, bir<br />
edebî eser söz konusu olduğunda yalın-gösterişli, zayıf-güçlü vb. anlatıma<br />
sahiplik çerçevesinde ele alınır.<br />
Kelimeler zamanla karşıladıkları ontolojik anlamı yitirip, yani esas<br />
gösterilenini terk ederek bir başka gösterileni karşılayabilecek duruma gelebilir.<br />
Örneğin yavuz kelimesinin geçmişteki fena, kötü anlamlarını terk edip bugün<br />
güçlü, iyi. (BTS: Yavuz kelimesi) anlamlarında kullanılması gibi. Bir<br />
kelimedeki anlam çeşitlenmesi onun karşıladığı varlıkta görülen (aslî) veya var<br />
sayılan (ar ızî) bir özelliği üzerinden ortaya çıkabileceği gibi her hangi bir<br />
aidiyet veya benzetme ilişkisi olmadan da ortaya çıkabilir (Aksan 2006: 88-94,<br />
Guiraud 1999: 49-84). Taş gibi adam örneğinde taş kelimesinin sert anlamı<br />
onun aslî özelliği dolayısıyla, odun gibi adam örneğinde odun kelimesinin bir<br />
işe yaramaz anlamı her hangi bir aidiyet veya benzetme ilişkisi olmadan ortaya<br />
çıkmıştır.
Change language