19. Sayı; TURAN-SAM YAZ Sayısı, 2013

http://www.turansam.org*****TURAN Stratejik Araştirmalar MerkeziTURAN Center for Strategic ResearchesTURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; p-ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Eylül 2013, Cilt: 5/Yaz, Sayı: 19,TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; p-ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; September 2013, Volume: 5/Summer,Issue: 19Eski biçim: Kullanımdan düşmüş bulunan sözlüksel birim, sözdizimsel olgu, vb. (Vardar,1978: 76) Mehmet Hengirmen bu terim hakkında şu açılmayı yapar: “Dilin, zamana bağlıkurallarına uymayarak eskiliğini muhafaza eden biçim.” (Hengirmen, 1999: 157-158).Eskilik: “Eskiden kalma; yazı ve konuşma dilinde artık kullanılıştan düşmüş olan, dilin dahaeski ve tarihî devirlerine ait kelime, deyim ve şekiller.” (Korkmaz, 2007: 85). Eskil biçim:“Kullanımdan düşmüş, dilsel çevrimden çıkmış bulunan sözlüksel birim, sözdizimsel olgu,vb.” (Vardar, 2002: 93). Ölmez “eskicil öge” adını verdiği unsurlarla ilgili olarak söz konusutanımlara katılmaz. Tekin ve Doerfer’in tariflerinden hareket eden Ölmez’e göre eskicil öge,“Bir dilde eski Türkçe ile karşılaştırıldığında öteki Türk dillerinde bulunmayan ses ve yapıözelliklerinin yanı sıra sözlüksel biçimlerin de eski Türkçeye benzer biçimde yaşaması,kullanılmasıdır.” (Ölmez 2003: 136-139). Ölmez aynı anlayışla Tuva Türkçesindeki eskicilögeleri incelemiştir. Araştırmasında, Tuva Türkçesindeki bazı kelime ve eklerden birbölümünün eski Türkçe’de bulunduğunu, bazı özelliklerin ise Tuva Türkçesine ait olduğunubelirtmiştir. Her iki araştırmasında da eskicil ögeler için belirlenen ölçütlerden hareketetmiştir. Söz konusu kelimelerin birer arkaik unsur olarak değerlendirilmeleri, eskiTürkçedeki biçim ve anlamlara yakın özellikler sergilemelerindendir. Hangi kelimenin arkaiksayılacağı konusu araştırmacılar tarafından da tartışılmaktadır. “Arkaiklik konusunda birbaşka problem eskimiş kelime kaydının nasıl belirleneceğidir” (Argunşah 2003: 26-31).Türkçe Sözlük’te geçen ve eskimiş kaydı düşülen kelimelerin eskidiğine neye bakıp kararverilecek? Eskicillik, dilin görünen kısmı olan kelime kökü ve ek kısımlarında olmayıpkelime manası ve kelime görevi boyutlarında da vardır. Günümüz Türkçesi kelimelerdeeskicillik boyutu fonetik, morfolojik ve leksik bakımlaradan önemli değişimler göstermiş olsada bazı eskicil unsurları bünyesinde barındırdığı söylenebilir. Bu yüzden eskicil kelimelerinbazı yönleriyle dilimizde varlıklarını sürdürdükleri kabul edilebilir. Nitekim bu husustaBülent Hünerli şu tespitlerde bulunur: “Türkiye Türkçesinde kullanılan pekçok kelime,Türkiye Türkçesi ağızlarında eskicil anlamlarıyla ve görevleriyle karşımıza çıkabilir. Dil,canlı bir organizma gibi gelişen ve değişen bir yapıya sahip olmasının yanı sıra içinde eskiyidevam ettiren muhafazakâr bir çizgiyi de barındırır. Tür kçe bu bakımdan önemli bir yeresahiptir. Türk dilindeki süreç içerisinde gelişen veya değişen pek çok fonetik, morfolojik,leksik farklılıklar, artzamanlı çalışmalar ışığında açıkça ortaya konulmaktadır. Zaten zamanlaoluşan bu farlılıklar günümüz Türk lehçelerinin temellerini atmıştır. Çağdaş Türklehçelerindeki fonetik, morfolojik ve leksik yapılar eskiye oranla tedricen değişiklik göstersede önemli oranda eskicil unsurları bünyesinde saklamaktadır.” (Hünerli, 2012: 598)Öncelikle çalışmada Türkçe söz varlığı ve şekillerin ele alınacağının belirtilmesiyararlı olacaktır. Sözcük için “eskimiş” kaydı gibi öznel olduğu yukarıdaki açıklamalar ışığıaltında anlaşılan bir değerlendirme yerine malzemenin Güncel Türkçe Sözlükte yer alıpalmama durumu, sözcüğün eskicil bir veri olarak incelenmesinde ölçü olarak kabuledilecektir. Bu kelimeler anlam bakımından da eskicil özellikler gösteren geçmiş zaman izleritaşıyan dil unsurlarıdır. Kelimelerin ağızlarda kullanılıyor olması eskicilliğe engelsayılmayacaktır. Bunun dışında sözcük için “eskicil” kaydı gibi sübjektif bir değerlendirme17