19. Sayı; TURAN-SAM YAZ Sayısı, 2013

http://www.turansam.org*****TURAN Stratejik Araştirmalar MerkeziTURAN Center for Strategic ResearchesTURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; p-ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Eylül 2013, Cilt: 5/Yaz, Sayı: 19,TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; p-ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; September 2013, Volume: 5/Summer,Issue: 19maènÀsına. (s. 43)yüzgüç: Suda iyi yüzen, yüzgeç. (TS), örnek: Çünki ùıfl yüzgüç kimsen elinde veyÀ eliüstindedür àarú olmaúdan òavf eylemez. Egerçi ki Dicle Irmaàı ve àayrısı enli ise de bu óÀldeòavf eylemez. (s. 567)SONUÇŞair ve yazarlar güçlü anlatıma ulaşmak, duygu ve düşüncelerini daha iyi anlatmakiçin eserlerinde; halk arasında kullanılan söyeyiş biçimlerini ve değişik sebeplerlekullanımdan düşümüş arkaik sözleri kullanmışlardır. Dilin farklı devirlere ayrılmasındakiölçütlerden biri de arkaik kelimelerin kullanımıdır. Bir dilin tarihî seyri içinde söz varlığınınaktif unsurları; yaşayan ya da terkedilmiş, sık veya seyrek kullanılan kelimeleridir. Bir dilinanlatım gücünü, ifade zenginliğini ortaya koymak için önce dilin kaynağına inmelidir. Eskiyazılı metinlerin söz varlığını inceledikten sonra kelimelerin günümüze gelinceye kadar sözve anlatım açısından gösterdiği gelişmeleri gözden geçirmek gerekir.Sûdî İran’ın büyük şairlerine yazdığı şerhlerindeki gramer terimleri ve belağatunsurları çıkarılırsa şerhlerinde ve tercümelerinde sade bir Türkçe kullanmış olduğu görülür.Bostan Şerhi’nde sayıca çok miktarda arkaik kelime kullanılmıştır. Bu durum Sûdî’ninTürkçe’yi sevmesi, sade Türkçe ile eser yazmış olması, öğrencilere Farsça öğretmek amacıylaşerh yazması ve Şeyh Sa’dî-i Şirâzî’nin eserini Türkçe ibarelerle şerhetme gayretiyleaçıklanabilir. Osmanlı Medereslerinde Bostan Şerhi’nin asırlar boyu ders kitabı olarakokutulma sebeplerinden birincisi Farsça bir eserin yorumu olması, ikincisi de şerhte Türkçeifadelerin ve açıklamaların bolca geçmiş olması söylenebilir.Bostan Şerhinin yazıldığı zamanda kullanılan fakat günümüze ulaşmayan birçokkelime şerh metinlerinde değişik sebeplerle geçmektedir. Arapça-Farsça kelimelerinanlamları verilirken Türkçe karşılıklarının söylenmesi Sûdî’yi Türkçeye tanıklık etmeyezorlamıştır. Arkaik sayılan pek çok kelimenin Bostan Şerhi’nde yer bulması metin yorumuyapan yazarın metinde geçen ve anlaşılması zor olan terimleri, söz öbeklerini, ibareleri vedeyimleri açıklamak gereği duymasıyla izah edilebilir.Yunus Emre’nin kullanmış olduğu arkaik kelimelerin pek çoğunu Sûdî dekullanmıştır. Şekil yönünden kelimenin yapısında değişiklik görülmesi aradan geçen üç asırlıkzaman farkından kaynaklandığı söylenebilir. Şerh-i Bostan’da geçen arkaik kelimeler BîçâreDivanı’nda bulunmamaktadır. Bunu sebebi olarak Bîçâre Dîvanı’nın hacim olarak küçük vedivanın Kitab-ı Bostan kadar geniş konulara temas etmiş bir eserin şerhi olmamasıgösterilebilir.Karşılaştırılan üç eserde arkaik kelimelerin anlamlarının değişmediği görülür. Dilkullanımı yönünden XIII. yy. ile XVII. yy. arasında çok fazla bir değişimin olmadığı52