19. Sayı; TURAN-SAM YAZ Sayısı, 2013

http://www.turansam.org*****TURAN Stratejik Araştirmalar MerkeziTURAN Center for Strategic ResearchesTURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi; p-ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; Eylül 2013, Cilt: 5/Yaz, Sayı: 19,TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed Journal; p-ISSN: 1308-8041, e-ISSN: 1309-4033; September 2013, Volume: 5/Summer,Issue: 19devresinden gelen ve 16. yüzyıldan sonra kullanılmayan, ancak bir kısmı bugün de halkağızlarında görülen oldukça çok sayıda eski (arkaik) kelimeler bulunmaktadır (Timurtaş1982).Eraslan XV. asrın Çağatay şairi ve Türkçenin büyük hizmetkârlarından olan Çağatayşairi Atayî’nin gazellerinde arkaik unsurların bulunduğuna işaret eder (Eraslan 1987: 116).Özdemir XV. asır şairlerinden Sehî Bey’in kullandığı arkaik kelimeler hakkındaaraştırmasında 38 adet arkaik kelime tespit etmiştir (Özdemir 2012). Yine Özdemir dillerdekelime sözcük ölümünün gerçekliğinden bahisle geride kalan ölmüş kelimeler için ya tarihimetinlerde kendilerine yer bulurlar ya da ağızlarda gittikçe daralan ölçüde sıkışıp kalırlardemektedir (Özdemir 2012: 2507).Necatî’yle başlayıp Bakî, Yahya Bey, Zatî, Hayretî gibi şairlerle gelişen ve Nedim’leçok güçlü bir sese ulaşan mahallileşme çerçevesinde eser veren bir şairler sayesindeyerlileşme akımı XVI. yy. şârihi Sûdî ile başarılı bir temsilcisini bulmuştur.Bozkaplan makalesinde, Necatî Bey’in şiirlerine renk ve ahenk katmak amacıyla eskiTürkçe devresine ait bazı sözlerin kullanıldığını belirtmiş; bu unsurların artık TürkiyeTürkçesinde kullanılmaz olduğunu ifade etmiştir (Bozkaplan 2011: 182-184).Erdoğan XVI. asır şairi Bursalı Rahmî Divanında bugün için kullanımdan düşmüş,arkaik sayılan çeşitli ek ve kelimeler saptamıştır. Bunlar çok fazla olmayıp devri için normalsayılabilecek bir orandadır. Bursalı Rahmî Divanı’nda 43 adet arkaik kelime geçtiği tepitedilmiştir (Erdoğan 2011: 169-170).XVI. asırda şiir yazan şairlerimiz eserlerine güzellik katmak için veya vezin gereği yada Türkçe geride kalmış kelimeleri kullanarak dilimize hizmet etmek bakımından arkaikkelimelere baş vumuştur.XVII. yy. divan şairi Sâbit Divanı atasözleri ve deyimlerde olduğu gibi Türkçekelimelerin kullanımı bakımından da zengindir. Bu kelimelerin bir kısmını günümüzde dekullanılırken bir kısmı da kullanımdan düşerek arkaik hâline dönüşmüştür. Kaplan’ıntespitlerine göre Sâbit Divan’ında 105 adet arkaik kelime görülür (Kaplan 2009: 630-634).Aydın’ın Bîçâre Divanı’nda belirlediği eskicil unsurlar ve anlamları şöyledir: (artuk“başka”, ayruk “başka”, baş “yara”, eglenmek “avutmak, oyalamak”, eksiklü, haylamak“önem vermek”, göyünmek “yanmak”, ıssı “sahip”, iltmek, irgürmek, kaçan, kal-, kanda“nerede”, kangı “hangisi”, kanı “nerede”, kayırmak “ilgilenmek”, nice “nasıl”, çok, birçok, ol“o”, olar “onlar”, sımak “kırmak”, şol “şu”, tamu “cehennem”, tanlamak “şaşırmak”, tapu“hepsi”, urmak “vurmak”, yelmek “koşmak”, yumak “yıkamak” (Aydın 2007: 40)Yunus Emre Divanı, Sûdî’nin Şerh-i Bostan’ı ve Bîçâre Divanı’nda geçen arkaikkelimeler ve kelimelerin anlamları bakımından karşılaştırması şöyledir:22