Türkiye'nin Orta Asya'daki Politikas›nda - Bilig - Ahmet Yesevi ...

ilig 2002 Kış Sayı 20
r›lara hädiyyälär gätirir. Yeralt› dünya ilä älaqä, oraya gedib geri dönmäk nähayät,
Bilqam›sa da näsib olur.
Bilqam›s›n Tanr› ilä ba¤l›l›¤›, älaqä qurma imkanlar› onun baflqa insanlardan
färqli vä üstün cähätlärini göstärir. Bütün bu cähdlär isä insan›n Tanr› gücünä
malik olma xüsusiyyätlärindän iräli gälir. Belä xüsusiyyätlärä malik oldu¤una
görä Bilqam›s qähräman olur, hakimiyyäti älä al›r, cämiyyäti nizama sal›r, insanlar›
idarä edir. Bütün bunlarla yanafl› Bilqam›s fläxsiyyät vä obraz kimi cämiyyät
içärisindä yetiflmifl varl›qd›r vä onda insan mühitinä xas olan cähätlär
çoxdur. ‹lkin täsvirlärdä o mähz bu cür göstärilmifldir. Yäni ilahi tämäli olsa
da, ilahi gücü Bilqam›s sonradan qazanm›fld›r.
Onun çox qüvvätli, hikkäli vä tärs adam olmas›, adamlar› çox a¤›r ifldä çal›flma¤a
mäcbur etmäsi, flähär ätraf›na qala çäkdirmäsi, ähaliyä divan tutmas›,
baflqalar›n›n arvadlar›n› qaç›rmas›, xalq› cana doydurmas› kimi xasiyyätläri
cämiyyätdä formalaflan xüsusiyyätlärdir. Bilqam›s›n sonrak› taleyi tanr›lar›n
ifltirak› ilä tänzimlänir. Ähalinin täflvifllärini, flikayätlärini vä tanr›lar›n xahiflini
näzärä alan ilahä Aruru Bilqam›s› ram etmäk üçün vähfli adam - Enkidunu
yarad›r vä onu Bilqam›s›n üzärinä göndärir. Bilqam›s Enkidu ilä dostlaflaraq
xätan› sovufldurur. Onlar birlikdä döyüfllärä gedir, çoxlu qäläbälär qazan›rlar.
Bilqam›s ona afliq olan ilahä ‹fltar›n mähäbbätinä rädd cavab› verdiyinä görä
‹fltar qorxunc öküzü -Humbaban› Uruk üzärinä göndärir. Enkidu Humbaban›
öldürdüyünä görä, tanr›lar›n qäzäbinä gälir vä onlar›n iradäsi ilä Bilqam›s›n
äväzinä ölümä mähkum ediläräk mähv olur.
Näticädä bir adam›n ölümü baflqas›na näsib olur. Ölüm vä ölümsüzlük barädä
ilkin fälsäfi düflüncä Bilqam›s›n taleyindä yeni däyifliklik - dönüfl yarad›r.
Dostunun ölümü Bilqam›s› sars›d›r. 0, flähärdän ç›x›b sähralara üz tutur, sevimli
dostunun xiffäti ona äzab verir vä bu zaman o hiss edir ki, ölüm onu da
izläyir, vaxt gäläcäk o da dostu kimi Öläcäk, qurdlara yem olacaq. 0, ölümä
çarä axtar›r, ölümsüzlüyä qovuflmaq üçün Günäfl tanr›s› fiamafl›n (Utunun)
mäslähätilä yola ç›x›r, uca da¤lar afl›r, ölüm sular›n› keçäräk yeganä ölmäz insan
aqibätini qazanm›fl Utnapifltini tap›r. Utpapiflti söyläyir ki. dünyan› su basanda
Tanr›lar mäflvärät edäräk, yaln›z ona ölmäzlik bäxfl etmifllär. Bu onlar›n
sonuncu toplant›s› olub vä onlar bir daha mäflvärätä toplanmayacaqlar. Ut-
78