Przeczytaj spis treści i fragment książki - Teologia Polityczna

2 2 2
„Rosji nie można zrozumieć. W Rosję można tylko wierzyć”. Te często przytaczane słowa
Fiodora Tiutczewa napisane zostały już półtora wieku temu. Autora ich nie sposób ominąć
przy jakiejkolwiek poważnej próbie scharakteryzowania dziejów rosyjskiej myśli imperialnej.
Jego historiozoficznej wizji Rosji poświęcić wypadnie we właściwym momencie nieco uwagi,
tu jednak ograniczymy się do kwestii podejścia poznawczego do zjawiska historycznego,
jakim jest Rosja. Jak o niej myśleć, jakie pytania zadawać i jakich szukać odpowiedzi
Ogromna literatura poświęcona Rosji jest z reguły bardzo silnie nacechowana emocjonalnie.
Nad chłodnym obiektywizującym opisem i racjonalną analizą obserwowanych
zjawisk przeważają sądy wartościujące: peany i słowa uwielbienia albo totalne potępienie
wszystkiego. Piszą tak sami Rosjanie, miotani uczuciami skrajnymi, ale w ten sam sposób
odzywają się i autorzy zagraniczni, od dawnych podróżników po współczesnych publicystów.
Przyczyna tych emocji kryje się zatem raczej w samym temacie niż w osobowościach
badaczy i autorów. Czyżby więc Tiutczew miał rację
Czy Rosja jest zagadką, czy tajemnicą Zagadki rozwiązuje się racjonalnie – bywa to
pracochłonne, ale badaniu towarzyszy nadzieja, że jeśli nie dziś, to jutro obiektywne wyjaśnienie
się znajdzie. Tajemnica jest czymś innym, czymś poza płaszczyzną racjonalnej wiedzy,
bywa przedmiotem kontemplacji, intuicyjnych zbliżeń, które nigdy nie prowadzą do
ostatecznego zawładnięcia. Tiutczew był Rosjaninem i poetą. Gdy pisał o wierze w Rosję,
wskazywał obecność w niej tajemnicy i skłaniał do historiozoficznej zadumy.
Nie jestem poetą – i nie jestem Rosjaninem. Wbrew przestrodze Tiutczewa do tematu
rosyjskiego pragnę podejść racjonalnie i próbować go zrozumieć jako rzeczywistość historyczną.
Czy mam szansę zrozumieć ją w pełni
Cóż, tajemnica tkwi w każdym człowieku i jej odbicia szukać możemy w każdej rzeczywistości
ludzkiej, tej zwłaszcza, którą czyni on treścią swojej tożsamości. Czy w Rosji, czy
w Portugalii jest odblask tajemnicy, którą nosi w sobie człowiek, Rosjanin czy Portugalczyk,
w tym właśnie kraju odnajdujący swoją ojczyznę. Innego źródła takich tajemnic dostrzec
nie umiem i w ich istnienie nie wierzę. „Metafizyka Rosji” leży poza zasięgiem moich zainteresowań.
Pasjonuje mnie natomiast to, co w Rosji jest zagadką, a więc pytaniem dostępnym empirycznemu
badaniu sytuacji i racjonalnej analizie uzyskanych tą drogą wyników. A zagadkę,
skomplikowaną i wielowarstwową, stanowi w Rosji bardzo wiele. Chcę zrozumieć rosyjskie
imperium, a więc muszę wiedzieć, czym jest rosyjskie państwo, rosyjska władza i społeczność
Rosjan. Pytając o tę społeczność, muszę pytać o rosyjską kulturę, mentalność, bogactwo
rosyjskich wartości, o wiarę, o wizję Boga i wizję człowieka i świata. To bardzo dużo
pytań i oczywiście nie znajdę na nie odpowiedzi pełnych i wyczerpujących. Może uda mi
się zarysować chociaż szkic tej problematyki, wychwycić choć niektóre cechy tego wyjątkowego
zjawiska historycznego, jakim jest Rosja…