Wojciech PrzyłuskiRola modułów dialogowych w tworzeniu profilów osobowychuczestników szkoleń e-learningowychDialogue modules in creation of e-course student personal profileSłowa kluczowe: e-learning, e-kurs, LMS, sztuczna inteligencja, system ekspercki, regułyprodukcji.Key words: e-learning, e-course, LMS, AI, expert system, production rules.StreszczenieArtykuł zawiera rozważania dotyczące wykorzystywania mechanizmów sztucznejinteligencji w kursach e-learningowych tworzonych w środowisku TeleEdu TM LMS.Pokazuje rolę jaką m.in. w tworzeniu profilów osób szkolonych może odegrać dialogprowadzony w języku naturalnym.AbstractThe paper includes considerations on AI mrthods application i e-courses created inTeleEdu TM LMS environment. The role of dialogue in natural language in student personalprofile creation is discussed.Moduły dialogoweModułem dialogowym będziemy nazywali taki fragment kursu e-learningowego, w którymnastępuje wymiana informacji (na ogół w języku naturalnym) pomiędzy kursantem, asystemem sterującym. Ta wymiana informacji może dotyczyć dwóch typów zagadnień. Zjednej strony to m.in.: preferencje edukacyjne osoby szkolonej, jej stan wiedzy i postęp wszkoleniu, jej różnorakie możliwości i potrzeby, czyli to wszystko, co łącznie określićmożna jako profil kursanta. Z drugiej strony to m.in.: planowany przebieg e-kursu, sposóbi poziom zaliczenia jego fragmentów oraz całego szkolenia, zasoby edukacyjne kursu wraz zzasadami ich wykorzystywania czyli informacje, które interesują osobę szkoloną bowiemskładają się na szeroko rozumianą charakterystykę e-kursu. W dalszej części zajmiemy sięwłaśnie zagadnieniami związanymi z tworzeniem profilu kursanta.To, że w e-kursach moduły dialogowe mogą odegrać ważną rolę wskazują m.in. tendencjerozwoju e-learningu. W pracy [1] o problemach i trendach zdalnego nauczania możemymiędzy innymi przeczytać następującą diagnozę (fragment): „Personalizacja procesukształcenia, czy to przez adaptacyjny przebieg e-kursu, czy też przez możliwość budowania zdostępnego kontentu własnego programu szkolenia „self paced”, musi obejmowaćmonitorowanie i ocenę poziomu nabywanej lub nabytej wiedzy. Wraz z oceną skutkówszkolenia, ocenie (ewaluacji) musi podlegać kontent oraz organizacja procesu zdalnegokształcenia. Wydaje się, że dominującym nurtem we współczesnym e-learningu jest troska ojakość i skuteczność zdalnego kształcenia oraz o wiarygodność oceniania, zwłaszcza w tychinstytucjach i organizacjach, które wydają certyfikaty i dyplomy.”W tym kontekście wydaje się, że rola personalizacji nauczania (a zatem i modułówdialogowych) w e-kursach może być dwojaka: emocjonalna (psychologiczna) imerytoryczna. Emocjonalna oznacza, że właściwie przygotowane moduły dialogoweumieszczone w odpowiednich miejscach w e-kursie i uruchomione w stosownym czasie37
mogą sprawić, że kursant poczuje się dowartościowany faktem traktowania go w sposóbindywidualny. Będzie miał świadomość, że „ścieżka”, którą podąża w e-kursie jest unikalnai specjalnie dla niego dobrana. Merytoryczna oznacza, że celem działania modułówdialogowych jest określenie profilów osobowości i stanu wiedzy kursantów orazprzechowanie tych informacji w systemie, tak aby mogły być wykorzystane do doborunajlepszej metody szkolenia i oceny kursanta czyli do inteligentnego nauczania. Ta bazawiedzy dotycząca profilu użytkownika może też być wykorzystana do konstruowaniakolejnych modułów dialogowych danego e-kursu.Kurs e-learningowy jest prawie zawsze przeznaczony dla większej liczby odbiorców. Musiwięc być uniwersalny i jeśli ma dobrze wypełnić swoje zadania edukacyjne powinienuwzględniać różnice intelektualne i rozmaite predyspozycje poszczególnych kursantów. Teróżnice pomiędzy kursantami nie powinny utrudnić, ale wręcz przeciwnie ułatwić proceskształcenia. Warto tu może przytoczyć słowa Stevena Levy, wielokrotnego zdobywcytytułu „nauczyciel roku” w USA: słowo „edukacja” wywodzi się od „educere”, co znaczy„wyciągnąć, wydobywać”. Uczeń nie jest zatem pustym naczyniem, COŚ już w nim jest iczeka na odkrycie. Tak więc głównym rezultatem użycia modułów dialogowych jestokreślenie profilu kursanta w tym ocena skutków szkolenia (cząstkowa i końcowa), arezultatem ubocznym – choć mającym istotne znaczenie - jest utwierdzenie w świadomościkursanta faktu, że jest unikalnym podmiotem procesu kształcenia.Warto podkreślić, że nie należy w żadnym wypadku lekceważyć emocjonalnej roli modułówdialogowych. Jest rzeczą znaną, że uczeń potraktowany indywidualnie często osiąga bardzodobre wyniki w nauce, mimo iż przedtem anonimowo w grupie uczył się miernie. Z drugiejstrony w e-learningu nie zależy nam specjalnie na tym, aby dialog systemu sterowania zkursantem symulował w sposób możliwie doskonały dialog z żywym człowiekiem. Kursantwie, że rozmawia z programem sterującym i ważne jest jedynie, by ten dialog podtrzymałjego zainteresowanie e-kursem, a jednocześnie pomógł osiągnąć twórcom kursu zamierzonecele. A jeśli tak, to dialog z kursantem nie musi się odbywać wyłącznie w językunaturalnym i można go swobodnie przeplatać różnorodnymi typami pytań (ich charakterbędzie dalej wyjaśniony). W takim właśnie sensie będziemy dalej mówić o modułachdialogowych.Opracowanie modułów dialogowych oraz odpowiednie ich wkomponowanie do e-kursu, apotem wykorzystanie, nie jest rzeczą łatwą. Przede wszystkim twórca szkolenia musidysponować odpowiednim środowiskiem e-learningowym, które umożliwia tworzenie iwykonywanie takich konstrukcji edukacyjnych. W krajowej ofercie e-learningowej brak jestpraktycznie w chwili obecnej odpowiednich narzędzi służących do tego celu. Jako jedno znielicznych środowisko TeleEdu TM e-Learning Suite (w skrócie TeleEdu TM ) daje nam sporemożliwości w tym zakresie. Więcej informacji na ten temat, a w tym również porównaniemożliwości tworzenia inteligentnych e-kursów w środowiskach Moodle i TeleEdu TM ,znajdzie czytelnik w pracy [2].Systemy ucząceW pracy [3], w której poruszono wiele ciekawych aspektów dotyczących indywidualizacjiprocesu nauczania, autorzy proponują wizję pewnej struktury (modelu) systemu, któraumożliwia zgromadzenie informacji, dotyczących predyspozycji psychologicznych kursanta,daje możliwość ich analizy, a w konsekwencji możliwość wyboru, a wreszcie realizacjinajefektywniejszej w jego przypadku metody nauczania.38