Termografia - Polska Izba Inżynierów Budownictwa

dawno, dawno temuCzysta wodadla ŚląskaHistoria stacji wodociągowej „Zawada” w Karchowicach sięga zwiększonegozapotrzebowania na wodę na Śląsku już w połowie XIX w.Stacja wodociągowa „Zawada”, a właściwieStacja Uzdatniania Wody „Zawada”w Karchowicach zajmuje szczególnemiejsce w historii Górnośląskiego OkręguPrzemysłowego, a tym samym GórnośląskiegoPrzedsiębiorstwa Wodociągów.To właśnie tu rozpoczęto realizację zakrojonychna szeroką skalę planów ratowaniatragicznej sytuacji, w jakiej znalazłsię GOP pod względem zaopatrzeniaw wodę w połowie XIX w.Odkryte pod Tarnowskimi Górami złożarud srebra i ołowiu, a następnie, w centralnejczęści GOP-u, cynku, żelaza orazwęgla, a także historyczne uwarunkowania,które spowodowały, że prowadzącywojnę o Śląsk z austriacką królową MariąTeresą król pruski Fryderyk Wielki zacząłwiązać istotne nadzieje z możliwościamigospodarczymi tych ziem, doprowadziłpod koniec XVIII w. do gwałtownegorozwoju przemysłu, szczególniewydobywczego i przetwórczego.Zaczęły powstawać jak grzyby po deszczukopalnie i huty. Warto wspomnieć,że pierwsza na terenie dzisiejszej Polskimaszyna parowa do odwadniania wyrobiskzostała zainstalowana w kopalnisrebra w Strzybnicy k. Tarnowskich Gór;pierwsze na kontynencie wielkie pieceużywające do wytopu surówki koksu zostaływybudowane przez Johna Baildonaw Gliwicach. Obok państwowych powstawałytakże zakłady prywatne. Takienazwiska, jak Donnersmarck, Ballestrem,to ówcześni właściciele wielu kopalńi hut. Największą w Europie hutę cynkuwybudował w Rudzie Karol Godula. Intensywnierozwijający się przemysł potrzebowałdużych ilości wody.Głębokie kopalniane szyby i chodniki powodowaływysychanie przydomowychstudni, a odpompowywane z kopalńzasolone wody zanieczyszczały potokii rzeki. Wokół powstających zakładówrozbudowywały się osiedla robotnicze,które do swego istnienia potrzebowaływody. Dodatkowo sytuację pogarszałyepidemie cholery wywoływane m.in. brakiemodpowiednich warunków higienicznych.Wszystkie te zjawiska spowodowały,że pod koniec XIX w. nierozwiązanieproblemu zaopatrzenia GOP-u w dobrąwodę groziło samozagładą przemysłu.W obawie o dalsze losy swoich zakładóworaz w poczuciu odpowiedzialności zakraj rząd pruski podjął decyzję najpierwo przeprowadzeniu badań, mających nacelu zbilansowanie ilości dostępnej orazkoniecznej dla ludności i przemysłu wody,a następnie o budowie wodociągu państwowego.Ponieważ ujęcia powierzchnioweokazały się albo zanieczyszczone,albo za małe, postanowiono zagospodarowaćbogate źródła wód podziemnychw okolicy wsi Zawada podPyskowicami, odkryte przy okazji prowadzeniaodwiertów poszukiwawczychFot. 1 i 2 | Widok stacji „Zawada”; komin ma ok. 50 m wysokości; pza węglem. Zanim jednak ukończonoprace badawcze i projektowe, problembraku wody, szczególnie w okolicachdzisiejszego Chorzowa, a później i Zabrza,był bardzo poważny.Doszło już do tego, że woda dla ludnościdowożona była koleją tendrami parowozowymi.W związku z tym postanowionodoraźnie zagospodarować podziemnewody wydobywające się ze źródełw nieczynnych już sztolniach kopalni rudsrebra i ołowiu w Reptach pod TarnowskimiGórami (tzw. szyb Adolf – dziś szybStaszic). Wybudowano więc podziemnąkomorę i ułożono rurociąg w kierunkudzisiejszego Chorzowa (1884 r.), co uratowałomiasto i sąsiednie gminy przedkatastrofą, a następnie z odczepu w Karbiuzasilono prowizorycznie przez Bobreki Rudę – Zabrze. Wtedy można już byłow miarę spokojnie przystąpić do realizacjiprojektu Państwowego WodociąguZawada-Zabrze, co ostatecznie nastąpiłow czerwcu 1895 r.Od samego początku aż do 1967 r.technologia stacji „Zawada” opartabyła na artezyjskich studniach głębinowychoraz na zespołach pompowychnapędzanych silnikami parowymi:najpierw tłokowymi, a następniewirowymi – turbinami. Odwiercone do76INŻYNIER BUDOWNICTWA