ISBN 978-83-60538-18-0 Kraków 2008 - Województwo Małopolskie

801. ChochołówZabudowa wsi Chochołów111Chochołów stanowi unikalny w skali europejskiej rezerwatbudownictwa ludowego i objęty jest kompleksową ochronąkonserwatorską. Wieś o zabudowie tzw. ulicówki posiada 103obiekty – zagrody, chałupy, budynki gospodarcze – wpisanedo rejestru zabytków. Najczęściej spotykanym układem zagrodyjest w Chochołowie tzw. „L-ka”, złożona z chałupy ustawionejprzeważnie szczytem do drogi (frontem na południe) orazbudynku gospodarczego od zachodu lub wschodu (w zależnościod tego, po której stronie drogi zagroda jest zlokalizowana).Chałupy, podobnie jak przy ul. Kościeliskiej w Zakopanem,z reguły o klasycznym układzie pomieszczeń (izba „biała”i „czarna” po dwóch stronach sieni). Większość budynkówobecnie ma ganki od frontu, rozbudowane często w piętrowąwerandę. Zabytkowa zabudowa Chochołowa pochodzi główniez drugiej połowy XIX wieku.W obiektach z początku XX stulecia spotkać można wyraźnewpływy stylu zakopiańskiego, głównie w dekoracji balustrad,zdobionych rytem wklęsłym – motywami roślinnymi i geometrycznymi.Zręby chałup chochołowskich, niezależnie od wieku,przypominają barwą świeże drewno, ze względu na coroczneich szorowanie – przed Wielkanocą. O wieku świadczyzszorowana powierzchnia płazów (belek zrębowych) orazsczerniałe od starości deski szczytów. Do najstarszych,z pierwszej poł. XIX wieku, należy zagroda Blaszyńskich(nr 4). W budynku mieściło się do niedawna rodzinnemuzeum, w którym zgromadzono m.in. pamiątki po ks.Wojciechu Blaszyńskim, fundatorze murowanego kościołaparafialnego pw. św. Jacka (obecnie przekazane do kościoła).Innym ciekawym obiektem jest chałupa Andrzeja Koisa(nr 24) wzniesiona w połowie XIX stulecia, którą wedługprzekazów zbudowano z jednego pnia jodły (tzw. „chałupaz jednej jedli”). Jest to przykład najstarszego na Podhalubudynku mieszkalnego jednoizbowego z sienią, określanegow typologii jako „chałupa ździarska”.Interesujące pod względem typologicznym są murowanedworki czarnodunajeckie. Są one murowane, o ścianach tynkowanych,przekryte czterospadowymi dachami gontowymi. Odfrontu posiadają ganki o dwuspadowych daszkach wspartychna kamiennych kolumnach. Przypominają one klasycystycznedworki szlacheckie, ale spełniają funkcję typowej chałupy.W Chochołowie zachowały się dwa takie dworki – nr 95 z 1880roku i nr 183, także z drugiej poł. XIX wieku.Zbigniew MoździerzWażniejsza literatura:Rutkowski T.: Problemy rewaloryzacji zabudowy wiejskiej na przykładziewsi Chochołów. „Człowiek i środowisko” 1980 [wyd. 1981],nr 1/2, s. 163–188.