τευχος 59 - Xalkiadakis

Άρατε πύλας…Tου Γ. Ν. Αικατερινίδηδφ, τ. δ/ντή Ερευνών του Κέντρου Λαογραφίαςτης Ακαδημίας ΑθηνώνΈνα στοιχείο που πλαισιώνει την Ανάσταση είναι οιπολλοί θόρυβοι, θόρυβοι από κωδωνοκρουσίες,φωνές, μικροεκρήξεις, βεγγαλικά.| “Άρατε πύλας”,στη Μονή Οδηγήτριαςκατά τη δεκαετία του 1980.Τον θόρυβο αυτόν πρέπει να τον θεωρήσουμεόχι μόνο σαν έκφραση χαράς αλλάκαι ως μέσο αποδίωξης του κακού. Υπάρχει,δηλαδή, η αντίληψη από χρόνους παλαιοτάτουςότι τα βλαβερά και επίφοβα όνταδιώκονται μακριά με εκφοβιστικούς θυρύβους.Οι αρχαίοι πρόγονοί μας χτυπούσανχάλκινα σκεύη για να διώξουν τους δαίμονεςκαι σε χρόνους νεότερους πυροβολούσαντα σύννεφα για να μην πέσει χαλάζι, ήπυροβολούσαν στον ουρανό για να απελευθερώσουν το φεγγάριόταν πάθαινε έκλειψη.Την άνοιξη ιδιαίτερα τα βλαστικά πνεύματα, σύμφωνα με τις λαϊκέςαντιλήψεις, αφθονούν και καιροφυλακτούν να βλάψουν τηβλάστηση και την παραγωγή, καθώς και την υγεία των ανθρώπωνστη νέα αυτή εποχική περίοδο. Αλλά και με την κάθοδο τουΧριστού στον Άδη νέες εχθρικές δυνάμεις δημιουργήθηκαν, πουσυντρίφτηκαν με την Ανάστασή του: «Χριστός Ανέστη και Άδηςεσκυλεύθη…», ψάλλει ο εκκλησιαστικός υμνωδός.Το εκκλησίασμα έπαιρνε μιαν αντίληψη της εχθρότητας και τηςσυντριβής των σκοτεινών δυνάμεων του Άδη με το γνωστό σεπολλά μέρη του Ελληνισμού έθιμο του «Άρατε πύλας», έθιμο πουμαρτυρείται από τους βυζαντινούς χρόνους.Όταν, δηλαδή, μετά το «Χριστός Ανέστη» η αναστάσιμη πορείαεπιστρέφει στην εκκλησία, οι πόρτες είναι κλειστές και πίσωστέκεται ο νεωκόρος που παριστάνει τον Άδη. Ο ιερέας σταματάμπροστά από την πόρτα και ακολουθεί ο γνωστός από τουςΨαλμούς του Δαυίδ (23, 7-10) διάλογος:-Άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών, και επάρθητε,πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης.-Τίς εστιν ούτος, ο βασιλεύς της δόξης;-Κύριος των δυνάμεων, αυτός εστιν ούτοςο βασιλεύς της δόξης!Τρεις φορές γίνεται η στιχομυθία αυτή και μετά ο ιερέας σπρώχνειδυνατά με το πόδι του την πόρτα και μπαίνει στην εκκλησία με προτεταμένητη λαμπάδα του. Ακολουθεί το εκκλησίασμα με φωνέςκαι ιαχές θριάμβου.Ένα πραγματικά εντυπωσιακό στην απλότητά του αλλά σημαντικόσε περιεχόμενο μιμόδραμα, που κινείται μεταξύ ιερουργίας καιλαϊκού δρωμένου, όπως εύστοχα το χαρακτηρίζει ο Ν. Ψιλάκηςστις «Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη», την πολύτιμη αυτή κιβωτότου λαϊκού πολιτισμού της Μεγαλονήσου.22