τευχος 59 - Xalkiadakis

| ΟΡΟΣΗΜΑ ΜΝΗΜΗΣΤα χαλάσματά του στέκονται ακόμη.Όλα αυτά παραπέμπουν σε μια οικογένεια εξισλαμισμένων Κρητών,ίσως και σε οικογένεια ενετικής καταγωγής, εκδοχή που τηνπρόσεξε και ο Στρατηγός Ι. Αλεξάκης, ο πρώτος που κατέγραψεσυστηματικά το τραγούδι στα “Κρητικά Χρονικά” του 1947.Ωστόσο, το «κατηγορητήριο» εναντίον του Τσούλη δεν τελειώνειμε τις γυναίκες που είχε ατιμάσει. Καθώς ήταν καλό παλικάρι καιείχε δίπλα του στρατιά Ορτάκηδων, μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε.Κανένας κανόνας δικαίου δεν τον σταματούσε και καμιά εξουσίαδεν μπορούσε να τον χαλιναγωγήσει. Για τους γνώστες της ιστορίαςτης Κρήτης η μη υπακοή σε αρχές και εξουσίες δεν ήταν εξαίρεσηστα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. ΟιΓενίτσαροι της Κρήτης ήταν κυριολεκτικά ανεξέλεγκτοι και ενοχλούσανόχι μόνο τους ντόπιους χριστιανούς, αλλά και την ίδιατην οθωμανική διοίκηση. ¨Έστηναν δικά τους μπαϊράκια και λειτουργούσανσαν απόλυτοι και αυτοκέφαλοι άρχοντες.Ο Τσούλης, λοιπόν, δεν άφηνε τίποτε όρθιο. Ούτε στην Πεδιάδα,ούτε στο Λασίθι. Λεηλατούσε τον μόχτο των πάμφτωχων αγροτών.Λέγεται ότι πήγαινε στα χωράφια κατά την εποχή του θέρουςκαι έδινε εντολή να του θερίσουν τα ξένα χωράφια. Ή να του μαζέψουντις ξένες ελιές. Για να αποφύγει την οργή των ντόπιωνείχε ανακαλύψει ένα έξυπνο τέχνασμα: πετάλωνε ανάποδα τοάλογό του. Οι χωρικοί έβλεπαν τα ζάλα αποτυπωμένα στο χώμα,τα ακολουθούσαν, αλλά τα σημάδια τους οδηγούσαν αλλού.Το τραγούδι του ΤσούληΤο ίδιο το δημοτικό τραγούδι είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακάπου μας έχει παραδώσει η δημώδης κρητική λογοτεχνία. Δεν είναιμόνο τα δραματικά στοιχεία που τονίζονται. Είναι και η περιγραφικήζωντάνια, οι καθαρές εικόνες που μεταδίδει, είναι οι σαφείςδηλώσεις του ηθικού κώδικα. Ο Αγάς χρησιμοποιεί τη μουσικήγια να ασελγήσει. Ο ποιητής δεν θέλει, όμως, τις κοπελιές να γίνονταιπειθήνια όργανα του δυνάστη:Δεν εκάμαμε παζάριγια να κοιμηθούμ’ ομάδιφέρονται να λένε, χωρίς καμιά άλλη επεξήγηση.Στην περιγραφή του Τσούλη οι στίχοι παραδίδουν στη μνήμη τηνεικόνα ενός «φουντούλη» (κομψευόμενου) ευζωιστή. Περιγράφουντην πολυτελή ενδυμασία με τις τσόχινες βράκες, την άσπρηκαμιζόλα, τα λευκά στιβάνια. Σπάνια σε δημοτικό τραγούδι δίνονταιτόσες λεπτομέρειες για την αμφίεση ενός ανθρώπου. Μόνοστα τραγούδια του γάμου, στα παινάδια της νύφης μπορεί να τοσυναντήσει κανείς. Εκεί που η φροντίδα της ενδυμασίας κωδικοποιείτη νοικοκυροσύνη.◗◗Η παραλλαγή της Κασταμονίτσας:Φρουκαστείτε μου λιγάκινα σας πω για τον Τσουλάκη.Δεν ακούσατε μια φάμαστο Λασίθι είντα κάμα;Ο Τσουλάκης ξεφαντώνεικοπελιές ανεμαζώνει,το βιολί κρατεί στη χέρακαι γλεντίζει νύχτα μέρα.- Κοπελιές, να μη βαριέστεκαι να ’ρθείτε να χορέψτε,κοπελιές, κι αν κουραστείτετο χορό μη σταματήστε,κοπελιές, κι αν κουραστείτεμετά μένα κοιμηθείτε.- Δεν εκάμαμε παζάριγια να κοιμηθούμ’ ομάδι.Ο Τσαούχης κι άλλος έναςεμισέψαν αποσπέραςστο πουσί παν και καθίζουντ’ άρματά ντως καθαρίζουν.Κι ο Τσουλάκης κατεβαίνειροδαρά ξεφουντωμένημε τσι τσόχινες τσι βράκεςκαι τσι δυο του σελταμάκεςμε την άσπρη καμιζόλατην ασημωτή μπιστόλαμε τα δυο του γιαταγάνιαμε τα γαλανά στιβάνια,τα βιολιά του τα παντέρμαστα μουλάρια κρεμασμένακαι την παραδοσακούλανα φουσκών’ ως την καπούλα.Μα στση Χορτασάς το Λάκκοτον εθέσαν άνω κάτωκαι την κεφαλή του κόψανστον τρουβά την ετρυπώσανστο σκαρβέλι την κρεμούνεκαι στσ’ Ασκούς την-ε περνούνεκαι στσ’ Ασκούς στο Καροπούλι.-Ε, Μαριό, Κοκκινοπούλιπρόβαλε να δεις τον Τσούλητον Αγά σου το Φουντούληπου τον έχουνε σφαμένοστο μουλάρι κρεμασμένο.Και προβαίνει απ’ αραμάδακαι την πιάνει λιγωμάρακαι προβαίνει απανωπόρτικαι τα μάτια καταπότηκαι προβαίνει το καημένοκαι πομένει λιγωμένο.Σαν επρόβαλε στην πόρταεμαράθηκαν τα χόρτα.- Τσούλη, Τσούλη, Τσούλη, Τσούληκαπετάνιο και φουντούληαπού σε ’χα αλλαμένοσαν τη ροδαρά σασμένο.Τσούλη, Τσούλη, κανακάρηποιος να σε ταιριάξει πάλιτο βιολί σου το καημένοστο μουλάρι κρεμασμένοσήκω, γιε μου, να το παίξειςτο κορμί σου ν’ ανασταίξεις.62