∂ ¡ O Δ ∏ Δ ∞ 1Ë115Oι Κυνικοί, το διδακτό της αρετής και η ευδαιμονίαƒ∞°ª∞ΔO§O°π∫∞ ∫∞π ∂ƒª∏¡∂ÀΔπ∫∞ ÃO§π∞1 π‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘ ΢ÓÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ˘apple‹ÚÍÂ Ô ∞ÓÙÈÛı¤Ó˘ (455-360 apple.Ã.), Ì·ıËÙ‹˜ÙˆÓ ÛÔÊÈÛÙÒÓ °ÔÚÁ›·, πappleapple›· Î·È Úfi‰ÈÎÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË. √È ËıÈΤ˜ ÙÔ˘·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ, ΢ڛˆ˜ Ë ¿appleÔ„‹ ÙÔ˘ appleˆ˜ Ë ·ÚÂÙ‹ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È, ÂappleËÚ¤·Û·Ó ÙÔ˘˜ÙˆÈÎÔ‡˜.2 ¢ÈÔÁ¤ÓË… KÚ¿ÙË: ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÔÓÔÌ·ÛÙÔ‡˜ ΢ÓÈÎÔ‡˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˘˜ ¢ÈÔ-Á¤ÓË Î·È KÚ¿ÙË. √ ¢ÈÔÁ¤Ó˘ Ô ∫˘ÓÈÎfi˜ (400/390-328/323 apple.Ã.) ηٷÁfiÙ·Ó ·applefiÙË ÈÓÒappleË. ª·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË Î·È ‰¿ÛηÏÔ˜ ÙÔ˘ MÂÁ¿ÏÔ˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘,˘apple‹ÚÍÂ Ô appleÚ·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ È‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘ ΢ÓÈ΋˜ Û¯ÔÏ‹˜. ∞ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Û ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈ-ÎÔ‡˜ ηÓfiÓ˜ Û˘ÌappleÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ˙ˆ‹˜. ∂appleÂȉ‹ Ô ÙÚfiappleÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·applefi ·Ó·›‰ÂÈ·, ‰ËÏ·‰‹ ·applefi ¤ÏÏÂÈ„Ë ÓÙÚÔapple‹˜, ÂappleÔÓÔÌ¿ÛÙËΫ·ˆÓ», ·applefi fiappleÔ˘ appleÈı·Ófiٷٷ appleÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È Ë ÊÚ¿ÛË «K˘ÓÈ΋ ¯ÔÏ‹». O ∫Ú¿-Ù˘ ÊËÌÈ˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·˘ÙÔ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÏÈÙfi ÙÚfiappleÔ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘.3 Z‹ÓˆÓ·: ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ È‰Ú˘Ù‹ Ù˘ ÛÙˆÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ∑‹ÓˆÓ·, Ô ÔappleÔ›Ô˜ ›¯ÂÂappleËÚ·ÛÙ› ·applefi ÙÔ˘˜ K˘ÓÈÎÔ‡˜, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ·applefi ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË.4 H ·ÚÂÙ‹ ÌappleÔÚ› Ó· ‰È‰·¯ı›: Ô ∞ÓÙÈÛı¤Ó˘ ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ appleˆ˜ Ë ·ÚÂÙ‹ Û˘Ó‰¤Â-Ù·È Ì ÙË ÁÓÒÛË Î·È ÌappleÔÚ› Ó· ‰È‰·¯ı›, Î·È appleˆ˜, ·applefi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ appleÔ˘ ı· ηٷ-ÎÙËı›, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ¯·ı›. H ¿appleÔ„Ë ·˘Ù‹ ·appleÔ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛËÙ˘ ÛˆÎÚ·ÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ΢ÓÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜.5 E˘ÁÂÓ›˜ ¿ÓıÚˆappleÔÈ… ·ÚÂÙ‹: Ë Â˘Á¤ÓÂÈ· ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ‹ ÙËÓÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·ÚÂÙ‹. ªÂ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ηÈË Â˘Á¤ÓÂÈ· Ù˘ „˘¯‹˜ ·appleÔÎÙÈ¤Ù·È Ì ÙËÓ ¿ÛÎËÛË.6 ¢‡Ó·ÌË Û·Ó ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË: Ô ∞ÓÙÈÛı¤Ó˘, appleÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÈÙÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈÙËÓ ·Í›· Ù˘ ·ÚÂÙ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜ (Â鉷ÈÌÔÓ›·˜), ÂappleÈηÏ›ٷÈÙÔ apple·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË. ÙÔ ·applefiÛapple·ÛÌ· ·˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë appleÚ·ÁÌ¿Ùˆ-ÛË ËıÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ·applefi ÙË ‚Ô‡ÏËÛË (ÛˆÎÚ·ÙÈ΋ ÈÛ¯‡).7 H ·ÚÂÙ‹ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Û appleÚ¿ÍÂȘ… ‰È‰·Ûηϛ·: ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∫˘ÓÈÎÔ‡˜ Ë ËıÈ΋ ηÈË ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ appleÚ¿ÍË Î·È ·appleÔÙ¤ÏÂÛÌ· ¿ÛÎËÛ˘. √ ÏÈÙfi˜ Î·È ·˘Ù¿ÚÎË˜Î˘ÓÈÎfi˜ ÙÚfiappleÔ˜ ˙ˆ‹˜ ıˆڋıËΠappleˆ˜ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Ì ÙËÓ ¿ÛÎËÛËÎ·È fi¯È Ì ÙËÓ appleÂÚ›appleÏÔÎË ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ÂappleȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·. √ ΢ÓÈÎfi˜ ‚›Ô˜ ıÂÌÂ-ÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ appleÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ Î·È ÙȘ appleÚ¿ÍÂȘ (apple·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfi˜ ‚›Ô˜). AappleÔÙÂ-Ï› Û‡ÓıÂÛË ·ÛÎËÙÈÛÌÔ‡ (΢ÓÈ΋ ¿ÛÎËÛË) Î·È ËıÈ΋˜ appleÚfiÎÏËÛ˘ (΢ÓÈ΋ Û˘ÌappleÂ-ÚÈÊÔÚ¿).8 O ÛÔÊfi˜ ¤¯ÂÈ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·: ·ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ΢ÓÈÎÔ‡ ÛÔÊÔ‡ Â›Ó·È Ë·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, Ë ·appleÏfiÙËÙ·, Ë ÏÈÙfiÙËÙ·, Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ·applefi Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡˜ ηٷӷÁη-ÛÌÔ‡˜, fiappleˆ˜ Ù· appleÏÔ‡ÙË Î·È Ë Ë‰ÔÓ‹. H ·apple·ÏÏ·Á‹ ·applefi Ù· apple¿ıË Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· appleÔ˘ Â›Ó·È Ë Ô‰fi˜ appleÚÔ˜ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·.9 ∏ ·ÛËÌfiÙËÙ·… appleÚÔÛapple¿ıÂÈ·: ÙÔ Ó· ˙ÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙËÓ ·Ê¿ÓÂÈ· Â›Ó·È ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔÙ˘ ‰È·ÛËÌfiÙËÙ·˜ Î·È ÔÚ›˙ÂÙ·È ·applefi ÙÔÓ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË ˆ˜ ÈÛÔ‰‡Ó·ÌÔ Ì ÙËÓ Î˘ÓÈ΋¿ÛÎËÛË (appleÚÔÛapple¿ıÂÈ·).10 √ ÛÔÊfi˜… ÓfiÌÔ Ù˘ ·ÚÂÙ‹˜: Ô ÂÓ¿ÚÂÙÔ˜ ¿ÓıÚˆappleÔ˜ ˙ÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂÙ¤ÙÔÈÔ ÙÚfiappleÔ ÒÛÙ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË ·applefi ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.ΓΛΩΣΣΑΡΙO∫À¡π∫√: φτωχός, ρακένδυτοςκαι ειρωνικός διανοούμενος·αυτός που έχει προκλητικήσυμπεριφορά καιεκφράζεται με αναίδεια καιωμή ειλικρίνεια.∫À¡πªO (εκ του κύων=σκύλος):ριζοσπαστική φιλοσοφίαάρνησης και διαμαρτυρίαςενάντια σε καθιερωμένεςαξίες και φιλοσοφικέςθεωρίες. Στη σύγχρονηχρήση της η λέξη σημαίνειέλλειψη ντροπής και ωμήσυμπεριφορά.PIZOATIKO: επαναστατικός·πρωτοποριακός, νεωτεριστικός·ρηξικέλευθος·καινοτόμος.O Aλέξανδρος επισκέπτεται τον Διογένηπου βρίσκεται στο πιθάρι του.Xαρακτικό αντίγραφο από ρωμαϊκόανάγλυφο.«παραχάραξον τ νμισμα».(Διογένης Κυνικς, στο Ιουλιανς,Λγοι IX [VI] 8p. 187b κ.ε.)Με τη φράση αυτή ο Διογένης προέτρεπετους ανθρώπους να αδιαφορούνγια τη γνώμη των πολλών και ναπαραποιούν, όχι την αλήθεια, αλλάό,τι είναι καθιερωμένο από συνήθεια(νόμισμα = κοινωνικές συμβάσεις).∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À
116∂ ¡ O Δ ∏ Δ ∞ 1ËOι Κυνικοί, το διδακτό της αρετής και η ευδαιμονίαAPA§§H§A KEIMENA1°Ó‹ÛÈÔ˜ Î·È ÓfiıÔ˜ ΢ÓÈÛÌfi˜Aπεικόνιση του Διογένη με τον MέγαAλέξανδρο, στον οποίο ο φιλόσοφοςλέει να μην του κρύβει το φως του ήλιου(κεραμικό πιάτο, Oυρμπίνο Iταλία).A§E•AN¢PO KAI ¢IO°ENHKάποτε που ο Διογένης λιαζόταν στοKράνειο, στάθηκε μπροστά του οAλέξανδρος και του είπε: «Zήτησέμου ό,τι θέλεις.» Kι εκείνος του λέει:«Tραβήξου, ώστε να μη μου κρύβειςτον ήλιο».(Διογένης Λαέρτιος,Φιλοσόφων βίων... συναγωγή, VI, 38)¢IO°ENHΓΛΩΣΣA KAI EMΠEIPIAΣτον πλατωνικό ορισμό του ανθρώπουως «ζώου απτέρου δίποδος»,ο Διογένης απαντά εισβάλλονταςστην Aκαδημία με ένα μαδημένοκοτόπουλο και αναφωνώντας: «Iδούο άνθρωπος κατά τον Πλάτωνα».ποιος λοιπν θέλει να ζει ως κυνικς φιλσοφος ας μην εγκολπώνεται μνο το τριμμένοροχο ή το σακολι ή το ραβδί και τα μαλλιά για να πορεεται ακορευτος κιαγράμματος σαν να βρισκταν σε μια πλη που δεν έχει κουρεία και σχολεία, αλλά αςθεωρεί ως γνωρίσματα της κυνικής φιλοσοφίας τον λογισμ κι χι το ραβδί, τις φιλοσοφικέςαρχές της κι χι το σακολι. Και την ελευθεροστομία πρέπει να την εφαρμζειαφο πρώτα δώσει δείγματα της αξίας του, πως κατά τη γνώμη μου έκαναν ο Κράτηςκαι ο Διογένης […]. ποιος λοιπν θέλει να είναι οπαδς του Κυνισμο και άνθρωποςαξιλογος, αφο πρώτα φροντίσει για τον εαυτ του, πως ο Διογένης και ο Κράτης,ας ξεριζώσει απ την ψυχή του εξ ολοκλήρου κάθε πάθος και ας εμπιστευθεί λα σααφορον τον εαυτ του στον ορθ λγο και στο μυαλ του, ώστε να τα κυβερνάει αυτ.Τοτο, καθώς νομίζω εγώ, ήταν το πρώτιστο στη φιλοσοφία του Διογένη.2(Διογένης, απσπ. 327: Ιουλιανς, Ες τος παιδετους κνας,Λγοι ΙΧ [VI] 18p. 200d-201d)⁄ÌÓÔ˜ ÙÔ˘ ∫Ú¿ÙË ÛÙË ÏÈÙfiÙËÙ· (ετέλεια)Xαίρε, θεά κι αρχντισσα, αγαπημένη των σοφών ανθρώπων, Λιττητα, παιδί τηςτιμημένης Σωφροσνης, τη δική σου αρετή τιμον σοι δίκαια πράττουν.(Κράτης, απσπ. 106: Παλατινή Ανθολογία, Χ 104, Ιουλιανς, Λγοι ΙΧ [VI] 16p. 198d.Κλήμης Αλεξανδρες, Παιδαγωγς ΙΙΙ, VI 35, 3)EPøTHEI – EP°AIEMαρμάρινος ανδριάντας του Iουλιανού,αυτοκράτορα του ανατολικούρωμαϊκού κράτους (361-363 μ.X.), οοποίος τάχθηκε υπέρ της αρχαίαςθρησκείας και κατά του Xριστιανισμού,γι’ αυτό και ονομάζεται Παραβάτης.Eδώ είναι ντυμένος με απλόιμάτιο Έλληνα φιλοσόφου ή ιερέα(Παρίσι, Mουσείο του Λούβρου).12345ÔÈÔÓ ÙÚfiappleÔ ˙ˆ‹˜ appleÚÔÙ›ÓÂÈ Ô AÓÙÈÛı¤Ó˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ ÂÓfiÙË-Ù·˜;ªÂ appleÔÈÔÓ ÙÚfiappleÔ ıˆÚÔ‡Û·Ó ÔÈ K˘ÓÈÎÔ› appleˆ˜ ÌappleÔÚ› Ó· ÂappleÈÙ¢¯ı› Ë ·ÓıÚÒappleÈÓË¢‰·ÈÌÔÓ›·; ˘ÌʈÓÔ‡Û·Ó ‹ ‰È·ÊˆÓÔ‡Û·Ó Ì ÙÔÓ ˆÎÚ¿ÙË ˆ˜ appleÚÔ˜ ÙÔ ı¤Ì··˘Ùfi;°È· appleÔÈÔÓ ÏfiÁÔ Ô KÚ¿Ù˘ ÛÙÔ apple·Ú¿ÏÏËÏÔ Î›ÌÂÓÔ (2) ˘ÌÓ› ÙË ı¿ §ÈÙfiÙËÙ·(E˘Ù¤ÏÂÈ·);fiÙ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ «Î˘ÓÈ΋» Ë Û˘ÌappleÂÚÈÊÔÚ¿ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ·ÓıÚÒappleˆÓ;ÔÈÔ ıˆÚÔ‡ÛÂ Ô AÓÙÈÛı¤Ó˘ fiÙÈ ‹Ù·Ó ÙÔ Î¤Ú‰Ô˜ ÙÔ˘ ·applefi ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·; (μÏ.ÛÂÏ. 114).∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À