∂ ¡ O ∆ ∏ ∆ ∞ 2Ë65Η ∆ικαιοσύνη είναι συνεργασίαƒ∞°ª∞∆O§O°π∫∞ ∫∞π ∂ƒª∏¡∂À∆π∫∞ ÃO§π∞1 TÔ Î›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·applefi ÙÔ appleÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜, ¤Ó· ·applefi Ù· appleÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο¤ÚÁ· ÙÔ˘ Ï¿ÙˆÓ·, appleÔ˘ ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È Û 10 ‚È‚Ï›·. ∆Ô appleÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô, Û ·ÓÙ›ıÂÛËÌ ٷ ¿ÏÏ·, ÌÔÈ¿˙ÂÈ appleÔχ Ì ÙÔ˘˜ appleÚÒÈÌÔ˘˜ appleÏ·ÙˆÓÈÎÔ‡˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ (∞appleÔÏÔÁ›·,KÚ›ÙˆÓ) Î·È Â›Ó·È ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙÔÓ ÛÔÊÈÛÙ‹ £Ú·Û‡Ì·¯Ô.E‰Ò Ô ˆÎÚ¿Ù˘ ÂappleÈÛΤappleÙÂÙ·È ÙÔÓ ÂÈÚ·È¿, ÁÈ· Ó· apple·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙË ıÚË-Û΢ÙÈ΋ ÙÂÏÂÙ‹ ÌÈ·˜ ͤÓ˘ ı¿˜, Î·È apple›ıÂÙ·È Ó· ÂappleÈÛÎÂÊı› ÙÔ Ûapple›ÙÈ ÙÔ˘ ∫¤Ê·-ÏÔ˘, ÂÓfi˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘ appleÏÔ‡ÛÈÔ˘ ÌÂÙÔ›ÎÔ˘ ·applefi ÙȘ ˘Ú·ÎÔ‡Û˜. ˘ÓÔÌÈÏ› Ì·˘ÙfiÓ, ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ ÔÏ¤Ì·Ú¯Ô Î·È ÙÔÓ ÛÔÊÈÛÙ‹ £Ú·Û‡Ì·¯Ô Î·È Ô Î·ı¤Ó·˜apple·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ·applefi„ÂȘ ÁÈ· ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË. √È Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ Ô‰ËÁÔ‡-ÓÙ·È Û ۇÁ¯˘ÛË ·applefi ÙȘ Û˘Ó¯›˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË.2  ڈÙÒ: Ô ˆÎÚ¿Ù˘ Û˘ÓÔÌÈÏ› Ì ÙÔÓ £Ú·Û‡Ì·¯Ô Á‡Úˆ ·applefi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ‰È-ηÈÔÛ‡Ó˘. O £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ Â͢ÌÓ› ÙËÓ ·‰ÈΛ·. YappleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ «‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È ÙÔ‰›Î·ÈÔ ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ˘» Î·È fiÙÈ fiÏÔÈ Ì·˜ ı· ·‰ÈÎÔ‡Û·Ì ·Ó ›¯·Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›·.3 ¢ÈηÈÔÛ‡ÓË: ÛÎÔapplefi˜ ÙÔ˘ ‰È·ÏfiÁÔ˘ Â›Ó·È Ó· ·appleÔηχ„ÂÈ ÙÈ Â›Ó·È Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË(‰ËÏ·‰‹ Ó· ‚ÚÂÈ ÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘) Î·È ÁÈ·Ù› ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ›̷ÛÙ ‰›Î·ÈÔÈ ‹ ËıÈοÔÚıÔ›. √ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ, ÂÊfiÛÔÓ ·˘Ùfi appleÔ˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì «‰ÈηÈÔ-Û‡ÓË» ·appleÏÒ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ٷ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ̤۷ Û’ ¤Ó·ÎÚ¿ÙÔ˜, ÌappleÔÚԇ̠ӷ apple¿„Ô˘Ì ӷ ·Û¯ÔÏԇ̷ÛÙ Ì ·˘Ù‹Ó. ÀappleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ, Âapple›-Û˘, fiÙÈ Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Û˘Ó‹ıˆ˜ ¢ÓÔ› ÙÔ˘˜ ËÁ¤Ù˜, appleÔ˘ ıÂÛapple›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ÁÈ· ÙÔ Û˘ÌʤÚÔÓ ÙÔ˘˜, Î·È fi¯È ÙÔ˘˜ ˘appleËÎfiÔ˘˜. Ú·ÁÌ·ÙÈο Â˘Ù˘¯‹˜, ηٿ ÙËÁÓÒÌË ÙÔ˘, Â›Ó·È Ô ¿‰ÈÎÔ˜ ·ÊÔ‡ apple¿ÓÙÔÙ ·appleÔÎÙ¿ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ.4 ∏ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È… ·ÚÂÙ‹: Ë ·ÚÂÙ‹ ÔÚ›˙ÂÙ·È Â‰Ò ˆ˜ Ë ‰ÂÍÈfiÙËÙ· Ù˘ „˘¯‹˜ÁÈ· ÛÔÊ›· Î·È ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, Â›Ó·È Ë ÂÓfiÙËÙ· ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ˘appleÂÚÔ¯‹˜ Î·È Â͈ÙÂÚÈ-΋˜ ·appleÔ‰Ô¯‹˜. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Ï¿ÙˆÓ· Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, Ë ÛÔÊ›·, Ë ·Ó‰Ú›· Î·È ËÛˆÊÚÔÛ‡ÓË, ÔÈ Ù¤ÛÛÂÚȘ appleÏ·ÙˆÓÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜, Â›Ó·È Â›‰Ë ·ÓıÚÒappleÈÓ˘ ·ÚÂÙ‹˜,ÂappleÂȉ‹ Â›Ó·È appleÔÈfiÙËÙ˜ appleÔ˘ ηıÈÛÙÔ‡Ó ·˘ÙÔ‡˜ appleÔ˘ ÙȘ η٤¯Ô˘Ó (¿Ó‰Ú˜ ‹Á˘Ó·›Î˜) ·Á·ıÔ‡˜ (‰ËÏ·‰‹ ηÏÔ‡˜, ¢ÁÂÓ›˜, ·Ó‰Ú›Ԣ˜, ¿ÚÈÛÙÔ˘˜).5 ∏ ·‰ÈΛ· Â›Ó·È ¿ÁÓÔÈ·: Ô ˆÎÚ¿Ù˘ ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Î·Ó›˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂΠʇÛˆ˜Î·Îfi˜ (οδες κν κακς) Î·È appleˆ˜ οappleÔÈÔ˜ Á›ÓÂÙ·È Î·Îfi˜ ‹ ¿‰ÈÎÔ˜ ·applefi ¿ÁÓÔÈ·(οδες κν µαρτάνει). E‰Ò ¤¯Ô˘Ì ÙÔ ÛˆÎÚ·ÙÈÎfi apple·Ú¿‰ÔÍÔ: «·ÚÂÙ‹ ›ӷÈË ÁÓÒÛË». YappleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ‰È·appleÚ¿ÙÙÔ˘Ì ·‰ÈΛ·, ÂappleÂȉ‹ ‰Â ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂappleÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÛˆÛÙfi, Û˘ÓÂappleÒ˜ Ë ÁÓÒÛË Ì¿˜ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·ÚÂÙ‹.6 ÔÏÈÙ›·… ·applefi ÎÔÈÓÔ‡: Ô ˆÎÚ¿Ù˘ ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ appleˆ˜ Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Ê¤ÚÓÂÈ ÛÙÔ¿ÙÔÌÔ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Á·Ï‹ÓË Î·È ÔÌfiÓÔÈ·, ÂÓÒ Ë ·‰ÈΛ· ʤÚÓÂÈ ‰È¯fiÓÔÈ·, ˙ËÏÔ-ÊıÔÓ›·, ·ÓÙÈapple·ÏfiÙËÙ·. O ˆÎÚ¿Ù˘ ‰›ÓÂÈ Â‰Ò ¤Ó·Ó ÔÚÈÛÌfi Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘: «H‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È Û˘ÓÂÚÁ·Û›·». O ˆÎÚ¿Ù˘ appleÚÒÙÔ˜ appleÚÔÛapple¿ıËÛ ӷ ‰ÒÛÂÈ ÔÚÈ-ÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ appleÚ·ÁÌ¿ÙˆÓ, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ÔÚ›ÛÂÈ ÙËÓ Ô˘Û›· ÙÔ˘˜ (ζήτει τ τί στιν,AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, MÂÙ·Ê˘ÛÈο, 1078b 23).7 ∫È ·Ó Ë ·‰ÈΛ· ÂÈÛ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Û ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ: Â‰Ò ÌÂÙ·ÙÔapple›˙ÂÙ·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ·applefiÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ˆ˜ ÙÚfiappleÔ Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ Û˘ÌappleÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÛÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ˆ˜ ıÂÌÂ-ÏÈÒ‰Ë ·ÚÂÙ‹ Î·È ÂÓÂÚÁËÙÈ΋ ·Ú¯‹ Ù˘ ·ÓıÚÒappleÈÓ˘ „˘¯‹˜. √È ÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ ‰›Î·ÈÔ˘Â›Ó·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Î·È ÁÈ· ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ Î·È ÁÈ· ÙȘ applefiÏÂȘ Î·È ÁÈ· Ù· ¿ÙÔÌ·.ΓΛΩΣΣAΡΙO¢∏ª√∫ƒ∞∆π∞: εξουσία τουδήµου, του λαού.¢IK∞IO: (1) δικαιοσύνη πουαπονέµουν τα δικαστήρια(2) το ηθικά βιώσιµο καιωφέλιµο, το ηθικά ορθό.NOMO£EI∞: σύνολο νόµων.O§ITEIA: πολίτευµα µιαςπόλης, πολιτική κοινωνίαO§ITH: µέλος µιας πόλης(αντίθετο: ιδιώτης).Xαρακτικό από πίνακα του Πινέλι.Παρουσιάζει τον Σωκράτη και τουςµαθητές του στη φυλακή τις τελευταίεςώρες του Σωκράτη, ο οποίοςκαταδικάστηκε το 399 π.X. σε θάνατογια αθεΐα και διαφθορά των νέων. OΠλάτων στον διάλογο Φαίδων περιγράφειτις τελευταίες ώρες τουΣωκράτη στη φυλακή συντροφιά µεφίλους και µαθητές.∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À
66∂ ¡ O ∆ ∏ ∆ ∞ 2ËΗ ∆ικαιοσύνη είναι συνεργασία∞P∞§§H§∞ KEIMEN∞1OÈ «NfiÌÔÈ» ÌÈÏÔ‡Ó ÛÙÔÓ ˆÎÚ¿ÙËΕνεπίγραφη στήλη που βρέθηκε στηΓόρτυνα της Κρήτης και διασώζειµεγάλο τµήµα του ιδιωτικού δικαίουτης αρχαίας αυτής πόλης (Αθήνα,Eπιγραφική Συλλογή, Εθνικό ΑρχαιολογικόΜουσείο).∆ηµοκρατία και µοναρχία«ΘHΣEYΣ: ∆εν υπάρχει κακό χειρότερογια την πόληαπό τον µονάρχη, όπου προπάντωνδεν υπάρχουν νόµοι κοινοί αλλά εξουσιάζειένας,που κατέχει τον νόµο αυτός, κατά τηβούλησή του·κι αυτό καθόλου δεν είναι ισότητα.Αντίθετα, όταν υπάρχουν νόµοι γραπτοί,και ο αδύνατος και ο πλούσιος έχουντη δικαιοσύνη εξίσου…»(Eυριπίδης, Iκέτιδες, στ. 429-434,µτφρ. K.I. ∆εσποτόπουλος,στο Περί της πολιτικής, εκδ. MIET, 2004)«Σκέψου λοιπν, Σωκράτη», θα έλεγαν ίσως οι νµοι, «αν είναι αλήθεια αυτ πουλέµε, τι δηλαδή δεν είναι δίκαια αυτά που επιχειρείς τώρα εναντίον µας. Εµείς σεγεννήσαµε, σε αναθρέψαµε, σε εκπαιδεσαµε και µεταδώσαµε σε σένα και σε λουςτους άλλους πολίτες σα καλά πράγµατα µποροσαµε. µως κάναµε σαφές τιέχουµε δώσει την εξουσία σε ποιο Αθηναίο θέλει, αφο περάσει τη δοκιµασία καιδει σα γίνονται στην πλη και εµάς τους νµους, αν δεν του αρέσουµε, να πάρει ταπράγµατά του και να πάει που θέλει […] ποιος µως απ τους πολίτες παραµείνει,ενώ βλέπει µε ποιο τπο διεξάγουµε τις δίκες και γενικά κυβερνάµε την πλη,εµείς προϋποθέτουµε τι έχει συµφωνήσει µαζί µας έµπρακτα να εκτελεί αυτά πουδιατάζουµε και εµείς υποστηρίζουµε τι ποιος δεν υπακοει αδικεί τριπλά: δείχνειανυπακοή σε µας που τον γεννήσαµε και τον αναθρέψαµε και, ενώ συµφώνησε ναµας υπακοει, οτε αυτ κάνει οτε µας πείθει τι δεν κάνουµε κάτι σωστά…»2H ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ÓfïÓ(Ï¿ÙˆÓ, ∫Ú›ÙˆÓ, 52c-e)[Aθηναίος:] Σ’ ποια δηλαδή πλη ο νµος υποτάσσεται και ακυρώνεται απ τουςάρχοντες, βλέπω πολ γρήγορη την καταστροφή της. Σ’ ποια µως πλη ο νµοςείναι απλυτος κυρίαρχος των αρχντων και οι άρχοντες δολοι του νµου, βλέπωκαθαρά τι υπάρχει σωτηρία κι λα τα καλά που έχουν δώσει οι θεοί στις πλεις.(Ï¿ÙˆÓ, NfiÌÔÈ, ¢, 715d)EPøTHEI – EP°∞IEH δηµοκρατία στεφανώνει τον ∆ήµο,προσωποποίηση του αθηναϊκούλαού. Στήλη µε έγγραφο νόµο κατάτης τυραννίας (337/6 π.X., Aθήνα,Mουσείο Aρχαίας Αγοράς).1234ÔȘ ÊÚ¿ÛÂȘ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙË Ì¤ıÔ‰Ô appleÔ˘·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ô ˆÎÚ¿Ù˘ ÛÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘; Ò˜ ÌappleÔÚԇ̠ӷ ÔÓÔÌ¿ÛÔ˘-Ì ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ·˘Ù‹;ÔÈÔ ıÂÙÈÎfi Ì‹Ó˘Ì· ı¤ÏÂÈ Ó· Ì·˜ ‰ÒÛÂÈ Ô Ï¿ÙˆÓ Ì ηı¤Ó· ·applefi Ù· ÂappleȯÂÈÚ‹-Ì·Ù· appleÔ˘ ¤¯Ô˘Ì ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi; appleÔȘ appleÂÚÈappleÙÒÛÂȘ ¤¯ÂÈ Î·È Û‹ÌÂÚ· ÛËÌ·Û›· Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË ‰‡Ó·ÌË Î·ÈÙËÓ ·appleÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘;ÙÔ apple·Ú¿ÏÏËÏÔ Î›ÌÂÓÔ (1) appleÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÔÈ appleÔÏÈÙÈΤ˜ ·applefi„ÂȘ ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË.ÔÈ· ÂappleȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ÓfiÌÔÈ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ·appleÔÓÔÌ‹ Ù˘ ‰ÈηÈÔ-Û‡Ó˘ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ˘apple·ÎÔ‹˜ Û ·˘ÙÔ‡˜; ÔȘ ˘appleÔ¯ÚÂÒÛÂȘ ¤¯ÂÈÔ Î·ı¤Ó·˜ ·applefi Ì·˜ ·apple¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÛÙËÓ ÔappleÔ›· ˙ÂÈ;∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À