∂ ¡ O ∆ ∏ ∆ ∞ 2Ë43Η ρητορική τέχνη και η δύναµη του λόγουƒ∞°ª∞∆O§O°π∫∞ ∫∞π ∂ƒª∏¡∂À∆π∫∞ ÃO§π∞123456O ÛÔÊÈÛÙ‹˜ °ÔÚÁ›·˜ (483/80-376/5 apple.X.) ηٷÁfiÙ·Ó ·applefi ÙÔ˘˜ §ÂÔÓÙ›ÓÔ˘˜ Ù˘ÈÎÂÏ›·˜. ◊Úı ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÁÈ· appleÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 427 apple.X., ˆ˜ appleÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜Ù˘ apple·ÙÚ›‰·˜ ÙÔ˘, Î·È ÁÔ‹Ù¢Û ÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜ Ì ÙË ÚËÙÔÚÈ΋ ÙÔ˘ Ù¤¯ÓË.¢›‰·Í ÛÙË MÂÁ¿ÏË EÏÏ¿‰·, ÙË £ÂÛÛ·Ï›· Î·È ÙËÓ Aı‹Ó·.∆o ^∂ϤÓ˘ \EÁÎÒÌÈoÓ Â›Ó·È ÚËÙoÚÈÎfi˜ ÏfiÁo˜ ÙÔ˘ °ÔÚÁ›· Î·È ÂappleȯÂÈÚ› ÙËÓ˘appleÂÚ¿ÛappleÈÛË Ù˘ ˆÚ·›·˜ ∂ϤÓ˘. Œ¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ˆ˜ δοκίµιο για τη φσηκαι τη δναµη του λγου Î·È Â›Ó·È ÏfiÁÔ˜ ·appleÔÏÔÁËÙÈÎfi˜.√ ÏfiÁo˜ Â›Ó·È ÌÂÁ¿Ïo˜ ‰˘Ó¿ÛÙ˘: Ë appleÈÔ ÁÓˆÛÙ‹ ÊÚ¿ÛË ÛÙo ∂ϤÓ˘ EÁÎÒÌÈoÓÙo˘ °oÚÁ›·, fiappleÔ˘ ‰È·Ù˘appleÒÓÂÙ·È ÂappleÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈο Ë ¿appleo„‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ‰‡Ó·ÌË Ù˘ÚËÙoÚÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘. ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, o °oÚÁ›·˜ Â͢ÌÓ› ÙË ‰‡Ó·ÌË Ùo˘ ÏfiÁo˘, ÙËÓoappleo›· Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ Ì ÙËÓ Âapple›‰Ú·ÛË ÙˆÓ Ê·ÚÌ¿ÎˆÓ ÛÙo ÛÒÌ·. O ›‰Èo˜ o Ï¿ÙˆÓηٷÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ÂappleÈÙ˘¯›· Ù˘ ÚËÙoÚÈ΋˜ ‰ÂÈÓfiÙËÙ·˜ Ùo˘ °oÚÁ›·, ηıÒ˜ ÙoÓapple·Úo˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ó· ‰ÈËÁÂ›Ù·È Ùo ÂÍ‹˜ ·Ó¤Î‰oÙo: Γιατί µου έχει συµβεί πολλέςφορές να πάω µε τον αδελφ µου (ο αδελφς του Γοργία ήταν γιατρς καιονοµαζταν Πρδικος) και µε άλλους γιατρος σε κάποιον άρρωστο που δενήθελε να πιει φάρµακο ή να αφήσει το γιατρ να τον εγχειρήσει ή να τουκάνει καυτηριασµ και, ενώ ο γιατρς δεν µποροσε να τον πείσει, τον έπειθαεγώ – χι µε άλλη τέχνη παρά µε τη ρητορική (Ï¿ÙˆÓ, °oÚÁ›·˜, 456 a-b).E˘ÎÔÛÌ›·… ηٷÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ: Â‰Ò ¤¯Ô˘Ì Ùo appleÚÔÔ›ÌÈÔ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ^∂ϤÓ˘\EÁÎÒÌÈoÓ Ô ÔappleÔ›Ô˜ ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È Û appleÚoo›ÌÈo (ÂÈÛ·ÁˆÁ‹), ‰È‹ÁËÛË (·Ê‹ÁËÛË),apple›ÛÙË (·applefi‰ÂÈÍË) Î·È Âapple›ÏoÁo (Û˘Ìapple¤Ú·ÛÌ·). ∏ ‚·ÛÈ΋ ÏÂÈÙo˘ÚÁ›· Ùo˘appleÚooÈÌ›o˘ (ÛÙ. 1-5) Â›Ó·È Ë appleÚoÂÙoÈÌ·Û›· Ùo˘ ·ÎÚo·ÙËÚ›o˘ ÁÈ· Ó· ·Îo‡ÛÂÈ ÌÂappleÚoÛo¯‹, Ì ‡ÓoÈ· Î·È ¯ˆÚ›˜ ‰˘ÛÎoÏ›· ÙoÓ Ú‹ÙoÚ·. O ∞ÚÈÛÙoÙ¤Ï˘ Âapple·ÈÓ›ÛÙ· ÔÏÈÙÈο (∞, 1260a 25-28) ÙÔÓ °oÚÁ›·, ÁÈ·Ù› ·apple·ÚÈıÌo‡ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜·ÚÂÙ¤˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙoÓ ˆÎÚ¿ÙË appleo˘ ·Ó·˙ËÙo‡Û ¤Ó·Ó ÁÂÓÈÎfi oÚÈÛÌfiÙ˘ ·ÚÂÙ‹˜: εκείνοι που µιλον γενικά υποστηρίζοντας τι η αρετή είναιευδαιµονία της ψυχής ή ορθή πράξη ή κάτι παρµοιο αυταπατώνται πολ πιοκοντά στην αλήθεια είναι εκείνοι που απαριθµον τις αρετές, πως έκανε ο Γοργίας,παρά εκείνοι που δίνουν τέτοιας λογής ορισµος.H EϤÓË ¤Î·Ó fiÛ· ¤Î·ÓÂ… ÂÚˆÙ‡ıËÎÂ: Ô °oÚÁ›·˜ appleÚoÙ›ÓÂÈ Â‰Ò Ù¤ÛÛÂÚȘÏfiÁo˘˜, ÁÈ· Ùo˘˜ oappleo›o˘˜ Ë ∂ϤÓË ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ ʇÁÂÈ Ì ÙoÓ ¿ÚË Î·ÈappleÚoÛapple·ı› Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Û οı appleÂÚ›appleÙˆÛË Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ËıÈο ¿ÌÂÌappleÙË,ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ¤Ê˘Á Ì ‰È΋ Ù˘ appleÚfiıÂÛË.fiÛÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó apple›ÛÂÈ: Â‰Ò Û˘Ó·ÓÙo‡Ì ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ Ë ·apple¿ÙË Â›Ó·È ‚·ÛÈ΋ÏÂÈÙo˘ÚÁ›· Ùo˘ appleoÈËÙÈÎo‡ Î·È ÚËÙoÚÈÎo‡ ÏfiÁo˘. O ·apple·ÙËÏfi˜ ÏfiÁo˜, ı· appleÂÈ Ï›Áoapple·Ú·Î¿Ùˆ o °oÚÁ›·˜, ¤¯ÂÈ Ù¤ÙÔÈ· ÁoËÙ›·, ÒÛÙ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÈ ÙËÓ „˘¯‹ Î·È ÙoÓo˘. O Âapple·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜ Ú‹ÙoÚ·˜ ‰ÂÓ ÂappleÈ˙ËÙ› ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ·ÏËıoÊ¿-ÓÂÈ·, ÙË ‰ËÌÈo˘ÚÁ›· ÂÓÙ˘appleÒÛˆÓ. O °oÚÁ›·˜ Â›Ó·È o appleÚÒÙo˜ appleo˘ Ù·˘Ù›˙ÂÈ ÙËÓÙ¤¯ÓË Ù˘ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Ì ÙËÓ ·apple¿ÙË Î·È ÙË ÁoËÙ›· Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ì›· ıˆڛ·Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ˆ˜ „¢‰·›ÛıËÛ˘.Αφίσα από σύγχρονη κινηµατογραφικήταινία για την Ελένη της Τροίας(παραγωγή του 1956, σκηνοθεσία R.Wise, µε τη Rossana Podestà). Η Ελένηαποτέλεσε πηγή έµπνευσης πολλώνδιανοούµενων και καλλιτεχνών από τηναρχαιότητα µέχρι σήµερα.Dante Gabriel Rossetti, Η Ελένη τηςΤροίας (1863). Ο ζωγράφος έζησε στηνAγγλία τον 19ο αι. και ανήκει στουςπρο-ραφαηλίτες ζωγράφους, οι οποίοιλάτρευαν την οµορφιά. Η Ελένη αποτέλεσετο τέλειο πρόσωπο για ένα από ταπιο γνωστά αλληγορικά πορτρέτα του.H αρπαγή της ωραίας Eλένης από τονΠάρη σε ερυθρόµορφο αγγείο (περ.450 π.X.).∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À
44∂ ¡ O ∆ ∏ ∆ ∞ 2ËΗ ρητορική τέχνη και η δύναµη του λόγουΓΛΩΣΣΑΡΙO∞ƒ∂∆∏: ετυµολογικά συγγενήςµε το επίθετο άριστος,σήµαινε αρχικά υπεροχήκαι τέλεια εκδήλωση µιαςκύριας ιδιότητας προσώπου,ζώου ή πράγµατος(π.χ. η αρετή ενός µαχαιριούείναι ότι κόβει καλά).Στη φιλοσοφία περιορίστηκεστην ηθική αξία.∂π∫√ (από το ρήµ. οικα):το πιθανό, το εύλογο.Το εικός αποτελούσεσηµαντικό τεχνικό στοιχείοτου λόγου για τις ρητορικέςσχολές του 5ου καιτου 4ου αι. π.Χ.EYKOMIA: αρετή, οµορφιά,κόσµηµα (αντίθετο ακοσµία).§√°√: η ενδιάθετη στονάνθρωπο ικανότηταέκφρασης του περιεχοµένουτης διάνοιάς του µέσωτης γλώσσας, η οµιλία(λατ. oratio), η γλώσσα,το λογικό επιχείρηµα.ƒ∏∆√ƒπ∫∏ (από το ρέω=ρ,ρήσις): µέθοδος ή τέχνητης σύνθεσης λόγων.∆∂á∏: στην αρχαιότηταδήλωνε επιδεξιότητα γιαεκτέλεση κάπoιας δραστηριότηταςγια τη δηµιουργίαέργoυ σύµφωνα µε oρισµένoυςκανόνες (γραµµατική,ρητoρική, ναυπηγική,αρχιτεκτoνική τέχνη κ.ά.).78∂apple›‰Ú·ÛË Ù˘ appleÂÈıÔ‡˜: Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È ÛÙȘ appleÈı·Ó¤˜ ·Èٛ˜ Ù˘ ·Úapple·Á‹˜Ù˘ ∂ϤÓ˘. ∂‰Ò Ë ‰‡Ó·ÌË Ùo˘ ÏfiÁo˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È appleϤoÓ ·applefi ÙË ıÂ˚΋ Âapple¤Ì-‚·ÛË (Ë oappleo›· Â›Ó·È Û˘¯Ófi Ê·ÈÓfiÌÂÓo ÛÙ· oÌËÚÈο ¤appleË).∏ appleÂÈıÒ ¤¯ÂÈ ÙÔ˘ ÂÍ·Ó·ÁηÛÌÔ‡ ÙË ÌÔÚÊ‹: ÛÙo Ù¤Ïo˜ Ùo˘ ÎÂÈ̤Óo˘ Ùo˘ o°oÚÁ›·˜ appleÂÚÓ¿ ·applefi ÙoÓ appleÂÈÛÙÈÎfi ÛÙoÓ appleÂÈı·Ó·ÁηÛÙÈÎfi ÏfiÁo. ÂÈı·Ó·Áη-ÛÌfi˜ Â›Ó·È o ÂÍ·Ó·ÁηÛÌfi˜ οappleoÈo˘ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Ì ¯Ú‹ÛË·appleÂÈÏ‹˜ ‹ „˘¯oÏoÁÈ΋˜ ‚›·˜.APA§§H§√ KEIMEN√AÚÂÙ‹ Î·È ·ÚÂÙ¤˜ ηٿ ÙÔÓ °ÔÚÁ›·ÙÔÓ ÔÌÒÓ˘ÌÔ appleÏ·ÙˆÓÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ Ô ª¤ÓˆÓ ÂÎı¤ÙÂÈ ÛÙÔÓ ˆÎÚ¿ÙË ÙȘ ·applefi„ÂȘ ÙÔ˘°ÔÚÁ›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ·ÚÂÙ¤˜ appleÔ˘ Â›Ó·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿Ó‰Ú· Î·È ÁÈ· ÙËÁ˘Ó·›Î·:Πρώτα πρώτα, αν ζητάς να µάθεις ποια είναι η αρετή του άνδρα, αυτ είναιεκολο να προσδιοριστεί, γιατί αρετή σε έναν άνδρα είναι να έχει την ικαντητανα καταπιάνεται µε τις δηµσιες υποθέσεις και, κάνοντάς το αυτ, ναγίνεται χρήσιµος στους φίλους και βλαβερς στους εχθρος, αποφεγονταςνα υποστεί και ο ίδιος κάτι τέτοιο. Αν πάλι ζητάς να µάθεις ποια είναι τηςγυναίκας η αρετή, αυτ δεν είναι δσκολο να σ’ το εξηγήσω, αφο η γυναίκαοφείλει να φροντίζει σωστά το σπίτι µε το να διατηρεί σώο ,τι υπάρχει σεαυτ και µε το να είναι υπάκουη στον άντρα της […] Κι υπάρχουν πάµπολλεςάλλες αρετές, έτσι που είναι δσκολο να πεις για την αρετή τι λογής πράγ-µα είναι γιατί η αρετή, Σωκράτη, εξειδικεεται στον καθένα απ µας ανάλογαµε τη δραστηριτητά του και ανάλογα µε τις πράξεις και την ηλικία του –και το ίδιο, νοµίζω, ισχει και για την κακία.(Ï¿ÙˆÓ, M¤ÓˆÓ, 71e Î.Â.)EPøTHEI – EP°AIEΗ απεικόνιση της Ρητορικής από τονG. Cesari, ζωγράφο του 16ου αιώνα,ο οποίος ήταν ισπανικής καταγωγής,έζησε όµως στη Pώµη όπου, κατά παπικήεντολή, πραγµατοποίησε πολλέςτοιχογραφίες µεταξύ του 1590 και του1615.1234°È·Ù› Ô °ÔÚÁ›·˜ ÍÂÎÈÓ¿ ÙÔ EϤÓ˘ EÁÎÒÌÈÔÓ ·apple·ÚÈıÌÒÓÙ·˜ Ê˘ÛÈο ¯·Ú›ÛÌ·Ù·Î·È ·ÚÂÙ¤˜;M appleÔÈ· ÂappleȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ô °ÔÚÁ›·˜ ÙËÓ ·ıˆfiÙËÙ· Ù˘ EϤÓ˘; ˘Ì-ʈÓ›Ù Ì ÙÔ Û˘Ìapple¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘;fiÛÔÈ… „¢‰‹ ÏfiÁÔ!: N· Û¯ÔÏÈ¿ÛÂÙ ÙË ÊÚ¿ÛË ·˘Ù‹ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ ‰Èο Û·˜apple·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·.oÈ· ÛËÌ·Û›· ¤¯o˘Ó oÈ apple·Ú·Î¿Ùˆ ϤÍÂȘ Ù˘ ÓÂoÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜; ‰oÎË-Û›ÛoÊo˜, ‰oͷۛ˜, apple·Ú·‰oÍoÏoÁ›·, ÂÁΈÌÈ¿˙ˆ, ÂÈηۛ·.∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À