∂ ¡ O ∆ ∏ ∆ ∞ 3Ë47Σχετικότητα της γνώσης και αγνωστικισµόςƒ∞°ª∞∆O§O°π∫∞ ∫∞π ∂ƒª∏¡∂À∆π∫∞ ÃO§π∞1 ª¤ÙÚÔ… ¿ÓıÚˆappleÔ˜: ÙÔ ·applefiÛapple·ÛÌ· ·˘Ùfi Â›Ó·È ·applefi ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ÙÔ˘ Ï¿ÙˆÓ·£Â·›ÙËÙÔ˜ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ∞appleÔÏÔÁ›· ‹ ÀappleÂÚ¿ÛappleÈÛË ÙÔ˘ ÚˆÙ·ÁfiÚ·. OÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, ·Ú¯ËÁ¤Ù˘ Ù˘ ÛÔÊÈÛÙÈ΋˜, Ì ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ fiÙÈ «Ì¤ÙÚÔ ÁÈ·fiÏ· Ù· appleÚ¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È Ô ¿ÓıÚˆappleÔ˜» ˘appleÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ ÙÔÓ Û¯ÂÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ÁÓÒÛ˘, ‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ Ô Î¿ı ¿ÓıÚˆappleÔ˜ Â›Ó·È ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù·, Ù·Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Î·È Ù· ·ÊËÚË̤ӷ, Î·È ÂÈÛ¿ÁÂÈ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔÓ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi. ∏‰È‰·Ûηϛ· ·˘Ù‹ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙË ı¤ÛË fiÙÈ Î¿ı ÁÓÒÌË ÏÔÁ›˙ÂÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÏËıÈÓ‹ ÌÂÔappleÔÈ·‰‹appleÔÙ ¿ÏÏË.2 ∞Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜: Ô ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÂappleÂȉ‹ Ë ÁÓÒÛË Î·È ËÂÌappleÂÈÚ›· appleÔÈΛÏÏÔ˘Ó ·applefi ¿ÓıÚˆappleÔ Û ¿ÓıÚˆappleÔ, ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ˘apple¿Ú¯Ô˘Ó‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Î·È ÙȘ ÎÚ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒappleˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÏÈ΋ appleÚ·ÁÌ·-ÙÈÎfiÙËÙ·. H ÁÓÒÛË Â›Ó·È, Û˘ÓÂappleÒ˜, Û¯ÂÙÈ΋. ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· Ù· ‹ıË Î·È ÙȘ Û˘Ó‹-ıÂȘ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ appleÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È Ï·Ô‡˜.3 Àapple¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Ê·›ÓÔÓÙ·È… ¿ÏÏÔ˘: Ô ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ οÓÂÈ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙËÓ appleÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓÁÓˆÌÒÓ Î·È Û˘ÓËıÂÈÒÓ appleÔ˘ ·ÊÔÚ¿ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙË ÁÓÒÛË ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛËÙˆÓ appleÚ·ÁÌ¿ÙˆÓ. £ÂˆÚÔ‡Û fiÙÈ ÁÈ· οı appleÚ¿ÁÌ· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ‰ÔıÔ‡Ó ‰˘Ô‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ appleÒ˜ «Ê·›ÓÂÙ·È» Û ̤ӷ ‹ Û ۤӷ.4 ¢ÂÓ ÌappleÔÚÒ Ó· ÁÓˆÚ›˙ˆ Ù›appleÔÙ·: ÛÙ¿ÛË ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌÔ‡. O ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ·Ó·-ÁÓˆÚ›˙ÂÈ appleˆ˜ Ô ¿ÓıÚˆappleÔ˜ ¤¯ÂÈ appleÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Î·È Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ›ӷÈÛ‡ÓÙÔÌË, ÁÈ’ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÌappleÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ Î·Ó›˜ ‚¤‚·ÈË ÁÓÒÛË ÁÈ· Ù›appleÔÙÂ, Î·Ù¿Û˘Ó¤appleÂÈ· Ô‡Ù ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜. T· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· appleÔ˘ ¤ıÂÙ ʷ›ÓÔÓÙ·Ó Ó· ˘appleÔÓÔ-ÌÂ‡Ô˘Ó ÙË ‰ËÌfiÛÈ· Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ıÂÒÓ.5 §fiÁˆ Ù˘ ˆÊÂÏÈÌfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜: ÔÈ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ÔÈ appleÏÔ‡ÛÈÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› applefiÚÔÈÎ·È Ù· ·Á·ı¿ ·applefi ÙË ÁˆÚÁÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙË-Ù· ·applefi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒappleÔ˘˜ ˆ˜ ıÂÔ›. ªÂ ÙËÓ apple·Ú·Ù‹ÚËÛË ·˘Ù‹ Ô Úfi‰ÈÎÔ˜, Ì·ıË-Ù‹˜ ÙÔ˘ ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ÂÍËÁ› ÙËÓ apple›ÛÙË ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ì appleÚ¿ÁÌ·Ù· ˘ÏÈο, appleÔ˘Û˘ÓÙËÚÔ‡Ó Î·È ˆÊÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ·ÓıÚÒappleÈÓË ˙ˆ‹, Î·È ıˆÚ› appleˆ˜ Ë ıÚËÛΛ· ¤¯ÂÈ·ÓıÚÒappleÈÓË appleÚԤϢÛË. ∂Í·ÈÙ›·˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·applefi„ÂˆÓ Î·ÙËÁÔÚ‹ıËΠÁÈ· ·ı½·.6 Ÿappleˆ˜ ÔÈ ∞ÈÁ‡appleÙÈÔÈ: Û‡ÁÎÚÈÛË Ì ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ ¿ÏÏˆÓ ÙfiappleˆÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ.ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ ·˘ÙfiÓ ÔÈ ÔÊÈÛÙ¤˜ ÌappleÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓapple›ÛÙˆÓ, ÙˆÓ ËıÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÓfïÓ.7 ∂appleÈÓfiËÛ·Ó: Ô ∫ÚÈÙ›·˜, ı›Ԙ ÙÔ˘ Ï¿ÙˆÓ·, Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË Î·È ¤Ó·˜ ·applefiÙÔ˘˜ ÙÚÈ¿ÎÔÓÙ· Ù˘Ú¿ÓÓÔ˘˜, ·Ó·˙ËÙ¿ ÙȘ ·apple·Ú¯¤˜ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÙËÓ appleÚÔ¤-Ï¢ÛË Ù˘ ȉ¤·˜ ÙÔ˘ ıÂÔ‡ Î·È ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Â‰Ò fiÙÈ ÔÈ ıÂÔ› Â›Ó·È ÂappleÈÓfiËÛË ÙˆÓ·ÓıÚÒappleˆÓ, Â›Ó·È ‰ËÏ. ·appleÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ۇ̂·Û˘ ‹ Û˘Ìʈӛ·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ·ÓıÚÒappleˆÓ.8 ¡· ÌËÓ ·‰ÈΛ ÎÚ˘Ê¿: Â‰Ò ˘appleÔÛÙËÚ›˙ÂÈ appleˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆappleÔÈ Â›Ó·È ‰›Î·ÈÔÈ, ÂappleÂȉ‹ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· ÙˆÓ ıÂÒÓ Î·È fi¯È ·applefi οappleÔÈÔ ·›ÛıËÌ· ‰Èη›Ô˘. √È ÓfiÌÔȉÂÓ ÌappleÔÚÔ‡Ó, ¯ˆÚ›˜ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆapple›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÚ˘Ê‹apple·Ú·ÓÔÌ›· Î·È ÙËÓ ·Ó·Ú¯›·.ΓΛΩΣΣΑΡΙO∞°¡ø∆π∫πª√: φιλοσοφικήαντίληψη που αρνείται ότιµπορούµε να γνωρίσουµεµε βεβαιότητα τον κόσµο,τον θεό και την ουσία τωνόντων.KPITHPIO¡: 1. η επαρκής αιτίαγια την αλήθεια ενός ισχυρισµού.2. πρότυπο.ª∂∆ƒ√¡: 1. κριτήριο, γνώµονας,κανόνας. 2. µέσηοδός, µεσότητα.XETIKIMO – XETIKOKPATIA:φιλοσοφική θεωρία πουσυνδέεται µε την έννοια«σχετικόν». ∆ηλώνει εκείνοπου συνδέεται ή εξαρτάταιαπό κάτι άλλο, κατάσυνέπεια καθετί που υπάρχειστον «χώρο» και τον«χρόνο» είναι σχετικό. Σεσχέση µε τη γνώση ο σχετικισµόςδέχεται ότι αυτήείναι υποκειµενική.XPHMATA: τα αντικείµενα τηςαισθητηριακής αντίληψης,κάθε λογής γνώµες, κρίσεις,πεποιθήσεις κ.ά.PøTA°OPA(490/80-420/11 π.Χ.).Υπήρξε ο σηµαντικότερος από τουςσοφιστές του 5ου αιώνα.∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À
48∂ ¡ O ∆ ∏ ∆ ∞ 3ËΣχετικότητα της γνώσης και αγνωστικισµόςAPA§§H§A KEIMENA1¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓΟπτικές απάτες που σχετίζονται µετο µέγεθος. Ενώ οι γραµµές έχουντο ίδιο µήκος, φαίνονται άνισες.Έχουν δηµιουργηθεί έτσι ώστε νααπατούν (Σχήµα των Müller-Lyer).∆Ô ·applefiÛapple·ÛÌ· ÙÔ˘ ÛÎÂappleÙÈÎÔ‡ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ Î·È È·ÙÚÔ‡ ¤ÍÙÔ˘ ÙÔ˘ ∂ÌappleÂÈÚÈÎÔ‡(2Ô˜-3Ô˜ ·È. Ì.Ã.) appleÔ˘ apple·Ú·ı¤ÙÔ˘Ì ÂÚÌËÓ‡ÂÈ Ì ۷ʋÓÂÈ· ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ÊÚ¿Û˘ ÙÔ˘ ÚˆÙ·ÁfiÚ· πάντων χρηµάτων µέτρον νθρωπος στίν:Επίσης, κατά τον Πρωταγρα, µέτρο για λα τα πράγµατα είναι ο άνθρωπος,για σα υπάρχουν τι υπάρχουν, και για σα δεν υπάρχουν τι δεν υπάρχουνµε τον ρο «µέτρο» εννοεί το κριτήριο, µε τον ρο «χρήµατα» τα πράγ-µατα, ώστε τελικά να υποστηρίζει τι το κριτήριο για λα τα πράγµατα είναιο άνθρωπος: για σα υπάρχουν τι υπάρχουν, για σα δεν υπάρχουν τι δενυπάρχουν. Κατά συνέπεια δέχεται µνο ,τι φαίνεται στον καθένα ατοµικά,εισάγοντας έτσι τη σχετικτητα […](Σέξτος Εµπειρικς, Πυρρώνειαι Υποτυπώσεις, Ι, 216)2«fiÏ· Ù· appleÚ¿ÁÌ·Ù· ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË appleÂÚ›ÛÙ·ÛËÂ›Ó·È ÛˆÛÙ¿, ÛÙËÓ ·Î·Ù¿ÏÏËÏË ·Ù·›ÚÈ·ÛÙ·»…Και είναι σωστ να κάνεις καλ στους φίλους, αταίριαστο µως να κάνειςκάτι τέτοιο στους εχθρος κι άπρεπο να ξεφεγεις απ τους εχθρος, καλµως να ξεφεγεις απ τους αντιπάλους σου αθλητές στο στάδιο […] Προχωρώσε πράγµατα που τα θεωρον αταίριαστα πολιτείες ολκληρες και λαοί: λ.χ.για τους Λακεδαιµονίους είναι σωστ να γυµνάζονται οι κοπέλες και να κυκλοφορονξεµπράτσωτες και χωρίς χιτώνα, ενώ για τους Ίωνες αυτ είναι ντροπή.Και το θεωρον σωστ [στη Σπάρτη] να µη µαθαίνουν τα παιδιά µουσική καιγράµµατα, ενώ για τους Ίωνες είναι ντροπή να µην τα γνωρίζουν λ’ αυτά […](Ανώνυµος, ∆ισσοί λγοι, «Περ καλο κα ασχρο», 7-10, 18-20)Αντιλαµβάνοµαι σηµαίνει «δέχοµαιως» ή µου «φαίνεται σαν». Τα σχήµαταπου παρατίθενται µας δηµιουργούνψευδαισθήσεις και φανερώνουντην πλάνη των αισθήσεων (βρίσκονταισυνήθως σε βιβλία ψυχολογίαςκαι φιλοσοφίας). Οι ψευδαισθήσειςκαι οι παραισθήσεις συνδέονταικυρίως µε την όραση, όµως έχουµεσχετικά παραδείγµατα και µε τιςάλλες αισθήσεις (αφή, ακοή). Ο Πλάτωνστον Θεαίτητο (159c) γράφειπως «το κρασί είναι γλυκό στηγεύση, αν το πιω αφού φάω τυρί,είναι ξινό, αν έχω φάει πριν γλυκόαπό φράουλα».EPøTHEI – EP°AIE1 N· ÂÍËÁ‹ÛÂÙ Ì ‰Èο Û·˜ ÏfiÁÈ· ÙË ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ÚˆÙ·ÁfiÚ· «Ì¤ÙÚÔ ÁÈ· fiÏ· Ù·appleÚ¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È Ô ¿ÓıÚˆappleÔ˜» (MappleÔÚ›Ù ӷ ¯ÚËÛÈÌÔappleÔÈ‹ÛÂÙÂ Î·È Ù· apple·Ú¿ÏÏË-Ï· ΛÌÂÓ·).2 °È·Ù› Ô ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ıˆڋıËΠÂÈÛËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌÔ‡;3 ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ ‹Ù·Ó ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ ·applefiÊıÂÁÌ· µέτρον ριστον. ªÂ appleÔÈÔÓÙÚfiappleÔ Ô fiÚÔ˜ ̤ÙÚÔÓ ¯ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ›Ù·È ÛÙË ÊÚ¿ÛË ·˘Ù‹ Î·È appleÔÈ· ÛËÌ·Û›·¤¯ÂÈ ÛÙË ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ÚˆÙ·ÁfiÚ· πάντων χρηµάτων µέτρον νθρωπος στίν;∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À