Μιχαήλ Άγγελος, Η δελφική Σίβυλλα. Απεικόνιση του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού, κατ’ άλλους, της µάντισσας Σίβυλλας ή της Κασσάνδρας (λεπτοµέρεια απόνωπογραφία Θόλου, Καπέλλα Σιξτίνα, Βατικανό, 16ος αιώνας).ΚΕΦAΛΑΙΟ ∆ΕΥΤΕΡΟΣοφιστές και σοφιστική κίνησηΣτο κεφάλαιο αυτό:■ Θα γνωρίσουµε τoυς Σοφιστές και τη σοφιστική κίνηση και θα την εντάξουµε στο πλαίσιοτης ιστορίας της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας.■ Θα µελετήσουµε τη χρήση των όρων σοφιστής και σοφιστική τέχνη, όπως τους χρησιµοποιείο σοφιστής Πρωταγόρας, υποστηρίζοντας το επάγγελµα που ασκούσε, δηλαδή τη σοφιστικήτέχνη, που ήταν άσκηση στη ρητορική και στην πολιτική.■ Θα εκτιµήσουµε την επικοινωνιακή αξία του λόγου, προφορικού και γραπτού, και τη σηµασία τουφιλοσοφικού επιχειρήµατος, όπως αναδεικνύεται από τον ρητορικό λόγο του σοφιστή Γοργία, οοποίος δίδασκε τη ρητορική τέχνη και την ανέδειξε σε τέχνη της πειθούς και του επιχειρήµατος.■ Θα εξετάσουµε το πρόβληµα της σχετικότητας της γνώσης και των αξιών µέσα από τα λόγιατου Πρωταγόρα. Θα δούµε, επίσης, τις απόψεις των σοφιστών Πρωταγόρα, Πρόδικου και Kριτίαγια τους θεούς και την παραδοσιακή θεολογία και θα διαπιστώσουµε την αξία των κριτηρίωνγια τον περιορισµό του υποκειµενικού στοιχείου σε θέµατα της γνώσης και της ηθικής.■ Θα γνωρίσουµε την αντίθεση νόµου και φύσης, του συµβατικού ή κατά συνθήκη και του φυσικούή πραγµατικού µέσα από το κείµενο του σοφιστή Aντιφώντα και θα την συνδέσουµε µεανάλογες αντιλήψεις νεότερων και σύγχρονων φιλοσόφων για την πολιτική οργάνωση.
∂ π ∞ ° ø ° ∏ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈ΋ ΛÓËÛËΣτην Aθήνα του 5ου αι. π.X. µετά τουςMηδικούς πολέµους, ανθίζουν ταγράµµατα και οι τέχνες, ιδιαίτερα ηαρχιτεκτονική, και εδραιώνεται ηδηµοκρατία. Απεικόνιση της Ακρόποληςκαι της Πνύκας που ήταν ο τόποςσυγκέντρωσης της αθηναϊκής Εκκλησίαςτου ∆ήµου. Στο διαµορφωµένοστον βράχο βήµα αγόρευαν οι ρήτορες,ενώ στην ηµικυκλική κατηφορικήπλατεία στεκόταν το πλήθος (Philippvon Foltz, O Περικλής αγορεύει από τηνΠνύκα, 1852).Ο Περικλής εκφώνησε στον Kεραµεικό,κατά την αρχή του Πελοποννησιακούπολέµου, τον γνωστό σε όλους επιτάφιολόγο του προς τους Αθηναίους(Θουκυδίδης, Iστορία, B΄ βιβλίο, κεφ.34-47). O Περικλής, όπως και ο ιστορικόςΘουκυδίδης, είχαν επηρεαστεί απότους Σοφιστές και τη ρητορική τέχνη.∞¡£√§√°π√ ºπ§√√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ °’ °Àª¡∞π√À1∏ ÛÔÊÈÛÙÈ΋ ΛÓËÛËH ÛÔÊÈÛÙÈ΋ ‹Ù·Ó ÌÈ· appleÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ΛÓËÛË appleÔ˘ ÂΉËÏÒıËΠÛÙ· ̤۷ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. apple.Ã. ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰· Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ˘ ÂÚÈÎÏ‹. ◊Ù·Ó·appleÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜, appleÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È appleÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ¿ÓıÈÛ˘ Ù˘ applefiÏ˘ Ù˘Aı‹Ó·˜ Î·È Ù˘ ·Ó¿‰ÂÈÍ‹˜ Ù˘ Û ΤÓÙÚÔ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ apple·È‰Â›·˜. ˘Ó¯›˙ÂÈ ÙËÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î·È ÙÂÚÌ·Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙËÎ·È ÙÔ˘ Ï¿ÙˆÓ· ÔÈ ÔappleÔ›ÔÈ ÙÔ˘˜ ¿ÛÎËÛ·Ó ÎÚÈÙÈ΋. O Ï¿ÙˆÓ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ıˆÚÔ‡ÛÂfiÙÈ ÔÈ ÛÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ Ú‹ÙÔÚ˜ ‰ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ó Ù›appleÔÙ ¿ÏÏÔ ·applefi ÙÔ Ó· apple·Ú·appleÏ·ÓÔ‡ÓÎ·È Ó· ÎÔÏ·ÎÂ‡Ô˘Ó ÙÔ appleÏ‹ıÔ˜.∏ ÛÔÊÈÛÙÈ΋, ˆ˜ ̤ıÔ‰Ô˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜, ·ÓÙÈÌÂÙÒappleÈÛ ٷ appleÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· appleÔ˘ ·Ó·-ʤÚÔÓÙ·È ÛÙË ÁÓÒÛË, ÙËÓ ËıÈ΋ Î·È ÙËÓ appleÔÏÈÙÈ΋ Ì ÌÈ· Ù·ÎÙÈ΋ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ˘ ÙˆÓηıÈÂÚˆÌ¤ÓˆÓ È‰ÂÒÓ Î·È ·ÍÈÒÓ. ÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÍ¿ÛÎËÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÙËÚËÙÔÚÈ΋ Î·È ÛÙË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ ÚËÙÔÚÈ΋˜ ·ÓÙÈapple·Ú¿ıÂÛ˘ÂappleȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· οı ı¤Ì·.2OÈ ÔÊÈÛÙ¤˜∂ÎappleÚfiÛˆappleÔÈ Ù˘ ÛÔÊÈÛÙÈ΋˜ ΛÓËÛ˘ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. apple.Ã. ‹Ù·Ó ÔÈ ÔÊÈÛÙ¤˜, ÂÌappleÓ¢-Ṳ̂ÓÔÈ ÛÙÔ¯·ÛÙ¤˜ Ì ÌÂÁ¿ÏË ÂÁ΢ÎÏÔapple·È‰È΋ ÌfiÚʈÛË, Ì Ô͇ Î·È ·Ó‹Û˘¯Ô appleÓ‡-Ì·. ¢›‰·ÛÎ·Ó ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·, Ì·ıËÌ·ÙÈο, ÁÚ·ÌÌ·ÙÈ΋, ÂÚÌËÓ›· appleÔÈËÙÒÓ, Ì˘ıÔÏÔÁ›·,ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ appleÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. °ÓÒÚÈ˙·Ó ÙËÓ È·ÙÚÈ΋ Î·È ÙËÌ·ÓÙÈ΋ Ù¤¯ÓË. ◊Ù·Ó appleÏ·Ófi‰ÈÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Ù˘ ¤ÓÙ¯Ó˘ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ‰ËÏ·‰‹Ù˘ ÚËÙÔÚÈ΋˜, appleÔ˘ ÙËÓ ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó Û ٤¯ÓË Ù˘ appleÂÈıÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘ ÂappleȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜.˘Ó¤‰ÂÛ·Ó ÙË ÚËÙÔÚÈ΋ Ì ÙËÓ appleÔÏÈÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË Î·È ‰›‰·ÛÎ·Ó Ì ·ÌÔÈ‚‹ fiÛÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ÂappleÈı˘ÌÔ‡Û·Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó appleÒ˜ Ó· ÛΤÊÙÔÓÙ·È Î·È Ó· ·ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó Î·Ï¿, ÒÛÙ ӷ ηÙÔÚıÒÛÔ˘ÓÓ· ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙËÓ appleÔÏÈÙÈ΋ ˙ˆ‹. ◊Ù·Ó ‰¿ÛηÏÔÈ, ÏÔÈapplefiÓ, οı ›‰Ô˘˜ÁÓÒÛ˘ Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÙˆÓ appleÔÏÈÙÈÎÒÓ appleÚ·ÁÌ¿ÙˆÓ. ∫·ÙËÁÔÚ‹ıËηÓ,ÁÈ·Ù› appleÏËÚÒÓÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÂappleÂȉ‹ ÂÈÛËÁÔ‡ÓÙ·Ó Ó¤Â˜ ȉ¤Â˜.OÈ ÔÊÈÛÙ¤˜ ηٿÁÔÓÙ·Ó ·applefi ‰È¿ÊÔÚ· ΤÓÙÚ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ◊Ù·Ó Û‡Á¯ÚÔ-ÓÔÈ ÙÔ˘ ˆÎÚ¿ÙË ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÓÂfiÙÂÚˆÓ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ (AÓ·Í·ÁfiÚ·˜, ¢ËÌfiÎÚÈ-ÙÔ˜, AÚ¯¤Ï·Ô˜ Î.¿.). OÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ‹Ù·Ó: Ô ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ·applefi Ù· Õ‚‰ËÚ· (appleÂÚ.490/80-420/11 apple.Ã.), Ô Úfi‰ÈÎÔ˜ ·applefi ÙËÓ ∫¤· (460-400 apple.X.), Ô πappleapple›·˜ ·applefi ÙËÓ◊Ïȉ· (‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. apple.Ã.), Ô ∞ÓÙÈÊÒÓ ·applefi ÙËÓ ∞ı‹Ó· (480-411 apple.Ã.), ԣڷۇ̷¯Ô˜ ·applefi ÙË Ã·ÏÎˉfiÓ· Ù˘ ÚÔappleÔÓÙ›‰·˜ (‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. apple.X.),Ô ∫ÚÈÙ›·˜ ·applefi ÙËÓ ∞ı‹Ó· (·ÎÌ‹: ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ٤ٷÚÙÔ 5Ô˘ ·È. – ı¿Ó·ÙÔ˜: 403 apple.X.), Ô°ÔÚÁ›·˜ ·applefi ÙÔ˘˜ §ÂÔÓÙ›ÓÔ˘˜ Ù˘ ÈÎÂÏ›·˜ (appleÂÚ. 483/80-376/5 apple.X.), Ô ∞ÏÎȉ¿Ì·˜·applefi ÙËÓ EÏ·›· Ù˘ M. AÛ›·˜ (appleÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. apple.X.).3ÔÈ· appleÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘˜ ·apple·Û¯fiÏËÛ·Ó;OÈ ÔÊÈÛÙ¤˜ apple›ÛÙ¢·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ·Í›· Ù˘ apple·È‰Â›·˜ Î·È Ù˘ ·ÁˆÁ‹˜. ŒÛÙÚÂ-„·Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ appleÚÔ˜ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆappleÔ, ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙÔÓ appleÔÏÈÙÈÛÌfi, ÁÈ’·˘Ùfi ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÔÈ appleÚÒÙÔÈ ·ÓıÚˆappleÔÏfiÁÔÈ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔÈ. AÛ¯ÔÏ‹ıËηÓȉȷ›ÙÂÚ· Ì ËıÈο, appleÔÏÈÙÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο appleÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. T· ΢ÚÈfiÙÂÚ· ı¤Ì·Ù· appleÔ˘