pobierz - Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW w Warszawie

Janusz Sarnowski_________________________________________________________________________________________Decentralizacja finansów publicznych, także w pewnym stopniu utrudniadziałania władz centralnych w zakresie naprawy finansów publicznych. Znacznej częściwydatków nie można bowiem ograniczyć, gdyż są to wydatki pozostające w gestiijednostek samorządu terytorialnego, a konstytucja zapewnia tym jednostkomsamodzielność działania. Nie można zatem ograniczyć zakresu zadań finansowanych wramach budżetów samorządów terytorialnych, jeśli właściwe organy samorządoweoceniają te zadania jako użyteczne i konieczne dla społeczności lokalnych. Ponadtoprzedstawiciele samorządów terytorialnych na ogół uważają, że środki finansowe,którymi dysponują są zbyt małe, dla należytego wykonywania przez te jednostki zadań.Niezbyt sprawnie działające urzędy administracji publicznej stanowią takżepośrednią barierę naprawy finansów publicznych. Polska jest chyba jedynym krajem wUnii Europejskiej, w którym rząd nie ma komórki zajmującej się organizacją zarządzaniazasobami instytucjonalnymi państwa. W rezultacie nikt nie bada struktur ministerstw iinnych urzędów w stosunku do zadań, jakie te urzędy mają realizować. Co pewien czas,kolejni premierzy deklarują realizację koncepcji „taniego państwa” i zmniejszeniazatrudnienia w administracji o jakiś tam procent, a tym czasem brak rzetelnych informacjio tym czy wydatki ponoszone na administrację są u nas za niskie, czy może za wysokie, atakże w których urzędach pracuje za dużo ludzi a w których za mało. Brak komórkiorganizacyjnej przy prezesie Rady Ministrów, której celem byłaby stała analiza strukturadministracji rządowej powoduje, że kompletnie nie wiadomo, czy polska administracjajest racjonalnie zbudowana. Wszystko natomiast co na ten temat wiemy to domysły,intuicje, obserwacje polityków, dziennikarzy, urzędników czy samych petentów 11 .Do innych barier utrudniających reformę finansów publicznych należy zaliczyćbrak zgody politycznej na konsekwentne i długookresowe działania naprawcze finansówpublicznych; „psucie” finansów publicznych przez niektórych populistycznienastawionych (lub/i lekkomyślnych) polityków poprzez dokonywanie na rzecz wybranychgrup społeczno-zawodowych różnych transferów finansowych (np. tzw. becikowe,korzystniejsze zasady emerytalno-rentowe dla górników, korzystne waloryzacje różnychświadczeń socjalnych bez względu na stan budżetu). Istotną barierą jest także niski poziomedukacji (lub świadomości) ekonomicznej wielu obywateli. Chodzi tutaj m.in. o słabeuświadomienie społeczeństwa o istnieniu złotej reguły finansów publicznych, mówiącej ozależnościach między korzyściami, które uzyskuje obywatel i społeczeństwo a bieżącymiciężarami fiskalnymi, które ponosi obywatel, a także ciężarami przyszłymi, o ile wydatkibudżetowe są finansowane przez zaciąganie pożyczek i powiększanie długu publicznego 12. Ponadto u wielu osób występuje swoista asymetria w podejściu do finansów publicznych– z jednej strony bardzo popularny jest postulat obniżenia obciążeń fiskalnych, z drugiejzaś powszechne są żądania zwiększenia wydatków na różne ważne cele publiczne (np.nauka, ochrona zdrowia, infrastruktura).W efekcie istnienia wymienionych oraz szeregu innych barier, większośćzapowiadanych lub realizowanych działań naprawczych/ reform finansów publicznychmiała wycinkowy charakter, wąski zakres lub też służyła realizacji krótkookresowych idoraźnych celów.11Szerzej na ten temat zob. A.Koziński: Reforma administracji jest również ważna jak finansów publicznych.Wywiad z prof. M.Kuleszą, współtwórcą reformy administracyjnej lat 90. Zob. http://www.polskatimes.pl.12 St.Owsiak: Finanse publiczne. Teoria i praktyka. PWN, Warszawa 2005, s.717.92