Strategija razvoja nauke u BiH 2010.- 2015. - Univerzitet u Zenici

4.3 Finansiranje naučnoistraživačke djelatnostiNaučnoistraživačka djelatnost u zakonodavnom i organizacionom smislu je u nadležnostientiteta i regulirana je posebnim entitetskim zakonima. Organiziraniji pristup razvoju nauke uRepublici Srpskoj počinje tek sa uspostavom Ministarstva nauke i tehnologije (2003. godine).Budžetska izdvajanja za naučnoistraživačku djelatnost i tehnološki razvoj u RS se postepenopovećavaju, ali izdvojenih oko šest i po miliona KM (za nauku i tehnologiju) u 2008. godini ne činini 0,5% ukupnog budžeta Republike Srpske odnosno manje od 0,1% bruto domaćeg proizvoda u2008. godini. Položaj naučnoistraživačke djelatnosti u FBiH je još nepovoljniji jer na federalnomniovu, a ni na nivou kantona, ne postoje posebna ministarstva za nauku i na oba nivoa nauka je uokvirima ministarstava za obrazovanje i nauku. Zavisno od koncentracije naslijeđenih i doneklesačuvanih naučnoistraživačkih institucija i kadrova pokušava se zadovoljiti minimum njihovihegzistencijalnih potreba, bez jasne strategije i koncepcije daljnjeg razvoja. U kantonu Sarajevo, gdjese nalazi glavnina naučnoistraživačkog potencijala – kadrova i infrastrukture, primjetni su naporida se u budžetu kontinuirano osiguraju bar minimalna sredstva. Određena sredstva za nauku,primjerena realnoj snazi ovih kantona, izdvajaju se i u Tuzlanskom i Zeničko-dobojskom kantonu.Ukupno uzevši, na svim nivoima FBiH izdvajanja za naučnoistraživačku djelatnost i tehnološkirazvoj su ispod 0,1% bruto domaćeg proizvoda koji, prema procjenama, u Federaciji BiH u 2008.godini iznosi oko 15.7 milijardi KM.Bruto domaći proizvod Bosne i Hercegovine u posljednjih pet godina je rastao po visokojprosječnoj stopi od 6,0%. To je više od regionalnog prosjeka i skoro tri puta više od prosjeka EU27. Međutim, i sa tako visokim stopama rasta Bosna i Hercegovina je na kraju 2008. godine bilatek negdje na nivou oko 76% bruto domaćeg proizvoda iz 1990. godine i samo 12,8% prosječnogbruto domaćeg proizvoda po stanovniku u EU 27, a ispod tog nivoa je jedino Albanija.Realne neuporedivosti cijena u zemljama u tranziciji sa cijenama u ekonomski stabilnimzemljama, kolebanja vodećih svjetskih valuta, pojave novih država, uvođenja novih valuta(nacionalnih i nadnacionalnih kao npr. euro) i, posebno, zbog visoko ukorijenjene sive ekonomije uzemljama u tranziciji, poređenja osnovnih makroekonomskih veličina na bazi zvaničnih kursevavaluta, najčešće u odnosu na dolar, postala su nepouzdana, skoro neupotrebljiva. Zbog toga je uzvaničnu statistiku uveden parametar – bruto domaći proizvod po kupovnoj moći stanovnikapojedinih zemalja, izražen u tzv. internacionalnim dolarima. Razlike u vrijednosti bruto domaćegproizvoda po dva metodološki različita kriterija su velike, pogotovo kod manje razvijenih zemalja.Tako, na primjer, bruto domaći proizvod po stanovniku BiH u 2008. godini, preračunat pozvničnom kursu KM prema dolaru, je svega 12,8% prosjeka BDP po stanovniku EU 27 ili skorošest puta manji od BDP po stanovniku Slovenije (72,9% :12,8%). Međutim, prema procjenamaMMF-a (World Economic Outlook, oktobar 2008.) u istoj godini bruto domaći proizvod postanovniku u Bosni i Hercegovini po kupovnoj moći procjenjuje se na 24,6% prosjeka EU 27(FBiH 25,0% i RS 23,8%) odnosno ''samo'' 3,8 puta je manji od slovenačkog (93,3% EU27).Na ove statističke nesrazmjere ukazuje se zbog toga što se pri komparaciji izdvajanja zanaučnoistraživačku djelatnost u EU 27 koristi bruto domaći proizvod po kupovnoj moći 8 . Uzmemoli to u obzir, a to znači da je bruto domaći proizvod BiH po kupovnoj moći za 57,1% (RS 66,3% iFBiH 51,3%) veći od onog koji se dobije obračunom po zvaničnom kursu, dolazi se doporažavajućih podataka o izdvajanju za nauku iz BDP, odnosno to izdvajanje u tom slučaju neprelazi 0,07%.8Prema procjeni MMF-a za 2008. godinu (World Economic outlook, octpber 2008.) bruto domaći proizvod postanovniku EU 27 obračunat po zvaničnom kursu eura prema dolaru bio je za 5.7% od BDP po kupovnoj moći (uAustriji -7.6%, Danskoj -29.4%, Irskoj -22.3%), dok je u novim članicama, zemljama u tranziciji, bruto proizvod pokupovnoj moći bio znatno manji od onog procijenjenog po kupovnoj moći (Češka +60.5%, Estonija 53.8%, Poljska+66.2%, Slovenija 31.4% itd).20