metody, formy i programy kształcenia - E-mentor

Znaczenie studium przypadkujako metody badawczejw naukach o zarządzaniuPiotr WójcikStudium przypadku, mimo ogromnej popularności, jestkrytykowane – jako jego wady wskazuje się brak rzetelnościnaukowej i solidnych podstaw do generalizacjiwniosków. W rzeczywistości jednak metoda ta jest bardzoprzydatnym sposobem rozwiązywania nie tylko problemównaukowych, ale również praktycznych. Głównym celemniniejszego artykułu jest wyjaśnienie nieścisłości w rozumieniustudium przypadku. Intencją autora jest równieżusystematyzowanie wiedzy z zakresu tej metody, określeniejej miejsca w metodologii nauk oraz ocena jej przydatnościw badaniach naukowych.Sformułowanie pytania badawczego wskazujeproblem i pociąga za sobą konieczność wyboru metodyjego rozwiązania. Zarówno problem, jak i metodajego rozwiązania mogą mieć charakter naukowy lubpraktyczny, przy czym należy zaznaczyć, że naukio zarządzaniu wyrastają z praktyki gospodarczej i sąnierozerwalnie z nią związane. Pożądane jest więc,aby rozwiązaniu problemu naukowego z zakresuzarządzania towarzyszyły implikacje praktyczne.Cechami charakterystycznymi problemu naukowegosą m.in. istotność naukowa stanu niewiedzy lubniepewność związana z istniejącą wiedzą naukową,sformułowanie problemu na zasadach zgodnychz paradygmatem prowadzenia procesu naukowego 1 ,a także brak ścisłej, obiektywnej i pewnej wiedzy 2 .Metoda rozwiązania problemu naukowego równieżpowinna mieć charakter naukowy, a więc powinnyją cechować jedynie zobiektywizowane, racjonalne,zorganizowane, systematyczne i uporządkowanedziałania 3 .Rozwiązanie problemu eksploracyjnego lub wyjaśniającegomoże wymagać wykorzystania jakościowejmetody badawczej. Metoda ilościowa może okazaćsię niewystarczająca w sytuacji, kiedy celem jest poznanieokoliczności i przyczyn występowania danegozjawiska oraz określenie kierunku zależności międzykonstruktami teoretycznymi. Jak wyjaśnia M. Patton,celem badania jakościowego jest zrozumienie sytuacjiw jej wyjątkowości, natury określonego zjawiska,jego kontekstu i interakcji z innymi jego elementami,a nie próba przewidzenia tego, co może się wydarzyćw przyszłości 4 .Cechami badania jakościowego są: udział badaczajako głównego narzędzia w pozyskaniu i analiziedanych oraz przewaga bogatego słownego opisuzjawiska, jego kontekstu, uczestników, reprezentacjigraficznej i schematów nad liczbami 5 . Jedną z jakościowychnaukowych metod badawczych jest studiumprzypadku. Jest to empiryczne wnioskowanie, któredotyczy współczesnego zjawiska w jego naturalnymkontekście, zwłaszcza gdy granica pomiędzy przypadkiema jego kontekstem nie może zostać jednoznacznieokreślona 6 . Celem tej metody jest konfrontacjateorii ze światem empirycznym lub stworzeniewstępnej teorii poprzez identyfikację konstruktów,gdy nie istnieją założenia a priori 7 . Użycie tej metodypowinno wynikać z charakteru pytania badawczego,a nie jedynie preferencji czy wygody badacza.R. Yin rekomenduje użycie metody studium przypadkuw celu znalezienia odpowiedzi na pytaniamające charakter odkrywczy, a więc dotyczące tego,„jak” i „dlaczego” dane zjawisko występuje (tabela 1).1H. Witczak, Problemy i twierdzenia naukowe, [w:] M. Sławińska, H. Witczak (red.), Podstawy metodologiczne prac doktorskich w naukachekonomicznych, PWE, Warszawa 2008, s. 69.2H. Kruk, Wybrane metody rozwiązywania problemów naukowych, [w:] M. Sławińska, H. Witczak (red.), Podstawy metodologiczne pracdoktorskich w naukach ekonomicznych, PWE, Warszawa 2008, s. 95.3Tamże.4M. Patton, Quality in qualitative research: methodological principles and recent developments, „Journal of the American EducationalResearch Association”, Chicago 1985, s. 1, cyt. za: S. Merriam, Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis,Jossey-Bass, San Francisco 2002, s. 5.5S. Merriam, dz.cyt., s. 5.6R. Yin, Case study research: design and methods, Sage, Thousand Oaks 2009, s. 8.7R. Piekkari, C. Welch, E. Paavilainen, The case study as disciplinary convention. Evidence from international business journals, „OrganizationalResearch Methods” 2009, t. 12, nr 3, s. 569.luty 2013 17