KADARE VEPRA POETIKE

PARATHËNIE
Kadareja ka një novelë të titulluar Kalorësi me skifter. Paradigma e
kalorësit të ftuar në një festë është domethënëse për ata shkrimtarë të
ftuar nga komunizmi për të qenë kalorës të sofrës së artit të tij. Kalorësi
i zymtë hynte në darkën e të ftuarve me një mëdyshje mespërmes: ishte
kurth apo ishte vlerësim për të kjo ftesë? Sigurisht që ishte kurth, kurthi
i vdekjes së tij si autor. Në këtë festë, kalorësin e kishin thirrur vetëm që
ta asgjësonin.
Në poezi, ftesa për të kaluar nëpër kurthe të tilla ka qenë më vdekjeprurësja.
Shumë shkrimtarë që i besuan kokë e këmbë kësaj feste, vdiqën
bashkë me komunizmin. Në rastin më të mirë, prej tyre kanë ardhur në
ditët tona pjesë a pjesëza të një krijimtarie pa shpirt.
Kalorësit që nuk iu shmangën ftesës, vetëm për ta respektuar në
dukje atë dhe për ta vrarë në thelbin e saj, mbetën. Erdhën në botën
këndej, në kohën e sotme. Kadareja ishte një nga ata kalorës të vdekjes
që doli përtej portave të saj. Akademia Franceze, në ditën që e pranoi
anëtar të saj, shkrimtarin që vinte nga një diktaturë (dhe çfarë diktature!),
e quajti atë prokuror i diktaturave.
Ai e kishte kaluar me shumë finesë festën e vdekjes. Dhe kështu
vjen edhe sot me këto poezi.
Disa poema dhe pjesë të tyre mbetën andej, nuk arritën te ne, se
i përkisnin zonës së vdekjes, taksës për festën e vdekjes, nëpër të cilën
ai kaloi. Ato që mbijetuan, dhe këto janë pjesa më e madhe dhe më
thelbësore e poezisë së tij, ja tek i kemi, te ky vëllim, kurse në serinë
e veprës së tij të plotë, mban numri fatidik 7. Erdhën. Me provën e
vdekjes, që u rrëshqet si shiu e nata prej supeve.
Diskutimi i sotëm, që shpeshherë ka nxjerrë krye, diskutimi që
ti si kalorës i vdekjes nuk duhet të vije më për këndej, nuk duhet të
radhiteshe ndër të gjallët, duket se nuk ka më vlerë. E kundërta, po të
provohej dot, ajo se si e kalove luginën e vdekjes dhe se si na i solle kaq
poezi dhe poema, kaq tregime dhe romane me vlerë universale, do të
ishte më domethënëse.
Si i solli këto poema?
xxii