POST SCRIPTUM 4 - 2020

„P sychika artysty
jest zbliżona do psychiki
seryjnego mordercy.”
Denny Devos
i opracowania wielu specjalistów: psychologów,
psychiatrów, kryminologów, profilerów. Obejrzałam
szereg filmów dokumentalnych i popularnonaukowych
pokazujących „true crime“. Wiedza zdobywana na
studiach, bardzo pomogła mi w praktycznym jej
wykorzystaniu i przygotowaniu się do trudnego
tematu wystawy. Obejrzałam prawie wszystkie seriale
i filmy dotyczące zbrodni! Kiedy zostałam studentką
kryminologii, już na pierwszym roku byłam pewna,
że stworzę taką wystawę. Chciałam, żeby była ona
uwieńczeniem moich studiów. Szczególnie istotny był
dla mnie jej cel edukacyjny.
Czy bardziej skupiasz się na ofierze zbrodni,
czy na mechanizmie, który do niej doprowadza?
Na uwarunkowaniach. Mechanizmie. Ofiara jest
zawsze wynikiem zbrodni. Ofiarą seryjnego mordercy
jest nie tylko osoba, która ginie, ofiarą może być cała
społeczność. Strach zmienia przyzwyczajenia ludzi.
Wielokrotnie, jeśli w danym obszarze były ofiary
mordercy, to ludzie bali się wychodzić z domu,
traktowali z nieufnością obcych, a nawet sąsiadów,
obwarowywali się w domach, a zbrodniarze i tak zabijali.
Poszukuję odpowiedzi – dlaczego?
„Różnica pomiędzy ludźmi, którzy mimo
zaburzeń wyrastają na dzielnych, a ludźmi, którzy
wykorzystują swoje predyspozycje
w celach przestępczych, polega na tym, że inaczej
wychowano ich w dzieciństwie” – Park Dietz
„Koncepcja wzorca z ofiary w sprawcę pomaga
zrozumieć zarówno społeczne dysfunkcje, jak i ich
związek z przestępczością.” – Jadwiga Mazur
W trakcie studiów kryminologicznych, jako kobieta,
która nigdy nie myślała, że będzie miała dziecko,
nieoczekiwanie zaszłam w ciążę. Nie wiedziałam, jak
wpłynie na mnie macierzyństwo. Kiedy urodziłam córkę
zaczęłam się coraz bardziej interesować, w jakim stopniu
wychowanie może wpłynąć na to, czy człowiek może
stać się mordercą. Jako artystka chcę pokazać pewien
„schemat rodzinny”. Proces wiktymizacji w okresie
dzieciństwa oraz jego długofalowe skutki: brak zaufania,
depresja, poczucie zagrożenia, brak pewności siebie,
niskie umiejętności społeczne czy agresja, mogą wpłynąć
na to, iż ofiara staje się sprawcą przemocy.
Jak wpadłaś na pomysł, że wyhaftujesz miejsca
zbrodni, a żywe postacie stworzysz w druku 3D?
Zawsze uważałam, że umysł psychopaty jest podobnie
delikatny jak haft. Początkowo byłam pewna, że będę
haftowała portrety seryjnych morderców haftem
luneville, w którym się specjalizuję. Jednak w momencie,
kiedy zaczęłam zdobywać wiedzę, zagłębiać się w temat,
zrozumiałam, że muszę pokazać to zupełnie inaczej.
To nie portrety są istotne, to my ludzie, sprawujący
opiekę nad dziećmi (nie zawsze są to rodzice,
sierocińce, rodziny zastępcze, dalsza rodzina) jesteśmy
odpowiedzialni za ich psychikę i wychowanie.
Są tacy, którzy kochają, ale są też tacy, którzy znęcają
się nad dzieckiem. Ci ostatni nie powinni nigdy być
opiekunami dzieci. Postanowiłam więc, że nie pokażę
portretu samego zabójcy, tylko moment, w którym on
nieświadomie się nim stał. A ponieważ techniką ekspresji
jaką się posługuję, jest haft, więc zastanawiałam
się, w jaki sposób mogłabym go użyć. Równocześnie
wymyśliłam, że sceny na miejscach zbrodni zobrazowane
będą przez moich znajomych, którzy je zagrali.
Trzeba było jakoś przenieść to do wystawy. Z pomocą
przyszła nowoczesna technologia. Te sceny odtworzone
na żywo w firmie Wolf 3D Studio były skanowane.
Cały proces realizacji mojego pomysłu trwał około
pół roku. Ostatecznie skany zostały przeniesione na
realistyczne postacie wydrukowane w technologii 3D.
Jak umieścić w tych scenach haft? W każdej scenie
zbrodni istotne jest podłoże. Na miejscu odnalezienia
ciała i w jego otoczeniu technicy kryminalistyczni
odnajdują i zabezpieczają dowody, które mogą budować
kierunek prowadzonego śledztwa. To był brakujący
element. Doszłam do wniosku, że tu mam pole do
popisu w postaci haftu, zamiast budowanej makiety.
Instalacja została wykonana przy użyciu wszelakich
technik haftu, których uczyłam się latami. W połączeniu
z nowymi technologiami, jakim jest druk 3D, powstały
realistyczne sceny. To na miejscu zbrodni są jej dowody,
na ciele ofiary może ich nie być.
Sceny zbrodni zamknęłaś w klatkach…
Klatka jest symbolem zniewolenia. Najpierw z okresu
dzieciństwa, kiedy dziecko wychowuje się w jednym
domu z katem. A potem symbolicznym aktem ukarania
POST SCRIPTUM
79