POST SCRIPTUM_2_2021

w tej skali, ze wszystkimi twoimi koncepcjami, zmieścić.
Interesująca musi być zarówno malutka, jak i duża rzecz.
Niemniej, u mnie zawsze jest to rzeźba. I być może tylko
dlatego, że tak do tego podchodzę, to rzeczy, które
stworzyłem w przypadku flakonów czy korków były
na tyle intrygujące, że uzyskałem na Zachodzie miano
designera, o którym się wykłada – ku mojemu
zdumieniu – nawet w Nowym Jorku. Nie podczepiałem
się pod wartości uznawane przez określone grupy
społeczne. Chciałem być zawsze sam i ponosić za to
konsekwencje. Wykonałem potężny wysiłek, żeby
zachować wszystko to, co chciałem.
Jesteś tak wszechstronny, że w jednej rozmowie nie sposób
wszystkiego ogarnąć, ale nie mogę pominąć tak prozaicznie
brzmiących rzeczy jak: stoły, stoliki, krzesła. To niezwykłej
urody obiekty – wykonane najczęściej z brązu i kryształu,
czysta poezja artyzmu na najwyższym poziomie.
One wynikają z mojej prostej niewiedzy. W szkole
podstawowej byłem małym orlątkiem, a studia
skończyłem jako orzeł, który musiał się wszystkiego
nauczyć. Okazało się, że połowa rzeczy na studiach nie
miała sensu, żadnego znaczenia. Gdy rodzina Ornano
obdarzyła mnie wielkim zaufaniem i zaproponowała,
żebym zaprojektował korek do perfum, byłem niemalże
zdumiony: jak to ja, taki rzeźbiarz, mam się zajmować
jakimiś korkami? A dzisiaj jestem znany w kilkudziesięciu
krajach dzięki designerskiej twórczości, związanej
z firmą Sisley. Sama firma też zyskała szalenie na inności,
ponieważ z reguły to się wszystko opiera na powielaniu
form, a tutaj pojawiło się coś innego i niestandardowego.
Potem – ponieważ ludzie widzą, że łatwo mi przychodzi
wymyślanie i realizowanie pomysłów – zaproponowano
mi zrobienie konkretnego mebla. Meble robię do dzisiaj
tylko na zamówienie, ale robię wszystko tak, by mogły
pojawić się na wystawie, a nie tylko były schowane
w domu. Muszą pełnić funkcję publiczną i sprawdzić się
w każdej sytuacji, muszą być dziełem sztuki, a dzieło
sztuki w każdej sytuacji się obroni. Wiem, że muszę
podejść do tematu tradycyjnie, jak w swoich rzeźbach.
Nie kopiuję nikogo, ale i mnie nikt nie skopiuje.
Połączyłem lany kryształ z brązem, co się okazało
hitem. I część moich słynnych klientów kupiło moje
unikatowe prace, a one obroniły się na świecie jako coś
niestandardowego, coś, czego nie można znaleźć u kogoś
innego. Ale jest też duża wada takiego zamówienia.
Gdy dzisiejszy designer tworzy produkt, cały dowcip
polega na tym, żeby móc go sprzedać w milionach
egzemplarzy. A ja wykonuję tylko jeden, jedyny
egzemplarz. Jeżeli śpiewasz i wydajesz płyty, możesz
wydać ich miliony i dzięki temu mogą cię poznać
miliony. Ale jeżeli zrobisz stół, żyrandol, lampę, fotel czy
cokolwiek, co jest unikatowe, widzi to tylko jeden klient
i jego rodzina. Nie zrobię na tym nazwiska, (zresztą mi na
tym specjalnie nie zależy), ponieważ jest to adresowane
do bardzo wąskiej grupy odbiorców, którzy potrafią to
docenić i wolą oryginalność od unifikacji, powielania.
W Polsce panuje tragiczna moda na minimalizm.
Nie dość, że jesteśmy biedni, pozbawieni wielu
elementów kulturowych w przestrzeni publicznej,
to nowe domy muszą być czarno-szaro-białe.
Tak samo wnętrza. Jak weźmiesz do ręki gazety
z projektami wnętrz, zauważysz, że to pełna unifikacja.
Może, ewentualnie, pojawiają się jakieś bibeloty,
ale nie ma tam porządnej rzeźby, porządnej sztuki
projektowanej. Więc jak ja mam się przebić czymś
oryginalnym, z najwyższej półki?
Najtrudniej być prorokiem we własnym kraju – historia
Twojego artystycznego życia wydaje się potwierdzać tę
ponadczasową mądrość. To wprawdzie nic nowego, ale
smutno, że Ty – Europejczyk, obywatel świata, którego dzieła
są ozdobą najbardziej prestiżowych muzeów i prywatnych
kolekcji, wśród swoich jesteś niemal anonimową postacią.
Czy potwierdzasz moją gorzką konstatację?
No niestety… Tak, wystawiam w muzeach, ale niezbyt
wielu. Pojawiam się w bardzo ważnych kolekcjach. Moje
prace mają często drugie życie, bo ktoś je odsprzedaje.
Ma prawo. Tak, że dzieła są w ciągłym ruchu, zmieniają
miejsca. Nie mam złudzeń, że będę popularny w Polsce
z tego prostego powodu, że nie chcę łapać wszystkich
srok za ogon. Mając minimalne środki i małe możliwości,
musiałem zdecydować w pewnym momencie, o co się
bić. Dawniej w Polsce nie byłem w stanie przebić się,
a nie należałem do organizacji, które to ułatwiały. Gdy
czasy się zmieniły, było już za późno, bo nie mieszkałem
w centrum, a dla człowieka działającego w mojej branży
wiele więcej możliwości stwarza Warszawa niż Bielsko-
-Biała. W związku z tym, gdy zaczęły się otwierać okienka
na Zachodzie, poszedłem walczyć o Zachód, o siebie.
W Polsce miałem wiele wystaw indywidualnych, ale zbyt
mało, żeby o mnie ktoś specjalnie pamiętał. Jakieś pięć
lat temu postanowiłem, że będę tu, ale tylko w jednym
miejscu, w Warszawie. Trudno mi latać po całej Polsce,
choć uwielbiam Kraków, Wrocław, i te trzy miejsca mi
w zupełności wystarczają. To nie spowoduje jakiegoś
aplauzu czy wielkiego zainteresowania. Rynek sztuki,
który jeszcze w Polsce nie istnieje, został opanowany
przez ludzi, którzy absolutnie nie akceptują nośnika
kulturowego, jaki wytwarzam. Jestem dla nich obiektem
archeologicznym, a to, co robię, to jakaś XIX-wieczna czy
XX-wieczna zapaść, a nie sztuka współczesna. Dzisiaj są
inne narzędzia w sztuce, decydujące o ważności danego
artysty. Ja w tym nie biorę udziału, mimo że potrafię
w każdej dyscyplinie coś zrobić. Potrafię namalować,
narysować, zrobić plakietkę, płaskorzeźbę. Jestem
w stanie podjąć każdy temat. Tylko uważam, że pewne
tematy i pewne postawy artystyczne stwarzają możliwość
wtórności. Natomiast to, co robię, nie pozwala mi na
wtórność, mogę być zawsze oryginalny. Jeżeli kiedyś
będę tworzył fotografie czy instalacje, będą ciekawe.
Kiedyś już to robiłem, więc wiem o czym mówię, ale
wtedy nazywało się to inaczej. Dzisiaj słowotwórstwo
jest ważne. Dzisiaj są to instalacje, a dawniej nazywano
je happeningami. Kto dzisiaj używa słowa „happening”?
Nikt! Kiedyś się mówiło projektowanie – dzisiaj, jeśli
nie powiesz, że to jest design – to znaczy, że nie jest.
Słowotwórstwo, a nie artysta, ma kreować od razu
wartość sztuki. Jeżeli robisz w Polsce fotografię, to znaczy,
że jesteś artystą współczesnym, a jeżeli realizujesz rzeźby
w brązie, to jesteś w głębokim średniowieczu. Takie jest
myślenie w Polsce, natomiast na Zachodzie jest tak,
24
POST SCRIPTUM