'Van Washington naar Beijing?' - Get a Free Blog Here

eschrijft: ‘over and above what can be reinvested in the purchase and sale of commodities without
drastically reducing profit margins. Decreasing returns set in, competitive pressures intensify, and the
stage is set for the change of phase from material to financial expansion.’ 18 In de tijd waren er dus
voortdurende wisselingen van stijgende naar dalende rendementen en van samenwerking naar
concurrentie. De organisatorische structuren werden daarbij volgens Arrighi bepaald door het systeem
zelf en niet door onderdelen van het systeem. 19 Volgens wereld-systeem analisten moet bij elke studie
van het huidige wereld-systeem het kapitalistisch systeem als geheel betrokken worden, dus vanaf het
ontstaan van dit systeem in de vijftiende eeuw tot op heden. Deze periodisering is aan Braudel
ontleend, samen met het uitgangspunt dat inzicht in dit systeem slechts kan worden verkregen indien
men het over een langere periode heeft bestudeerd. Arrighi heeft op basis hiervan het concept
uitgewerkt van systematische cycli van accumulatie in de evolutie en dynamiek van het
wereldkapitalisme. In iedere cyclus volgden hegemoniale episodes elkaar op, elke episode was weer
groter dan de vorige, en elke episode resulteerde in financiële crises en chaotische transities.
In zijn boek The Long Twentieth Century beschrijft hij de theoretische ontwikkeling en
evolutie van het kapitalisme i vier lange zichzelf overlappende eeuwen van respectievelijk 1340-1630
(Genua), 1560-1795 (Amsterdam), 1740-1931(Londen), 1914- ? (New York)). 20 In elke periode
onderscheidt hij drie segmenten waarin financiële expansie centraal staat. In het eerste segment is er
een overgang van kapitaalaccumulatie gebaseerd op handel naar accumulatie gebaseerd op speculatief
geld. Hierdoor viel telkens weer een gezonde basis in de economie weg en begon, een proces van
aftakeling waarna er een nieuwe financiële hegemonie opkwam. In segment twee kwam deze nieuwe
financiële macht als regel tot volle wasdom via een materiële expansie gebaseerd op industrie en
handel. In het derde segment is de ontrafeling van het oude regime compleet en neemt het nieuwe
regime de financiële macht definitief over. Volgens Arrighi zien we dit patroon, deze beweging in drie
fasen, in de geschiedenis van het wereldkapitalisme steeds weer.
Robert Pollin heeft erop gewezen dat de theorie van steeds terugkerende en langdurige fases
van financiële expansie een essentiële vraag met zich meebrengt, namelijk ‘where do the profits come
from if not from the production and exchange of commodities?’ Hierop zijn volgens hem drie
antwoorden te geven die alle drie wijzen op een andere winstbron. Allereerst verdienen kapitalisten
geld ten koste van andere kapitalisten; er is dus een herdistributie van winsten binnen de
kapitalistische klasse. Ten tweede vermeerdert de kapitalistische klasse als geheel haar winst door
financiële transacties die hen in staat stellen een voor hen gunstige herverdeling van welvaart en
inkomen te forceren. En tenslotte kunnen financiële transacties duurzaam winstgevend worden indien
het mogelijk is om geldmiddelen van minder winstgevende naar meer winstgevende
18 Braudel, Civilization and Capitalism, vol. III, 246.
19 Arrighi, Silver, ‘Capitalism’, 260.
20 Arrighi, Long Twentieth Century, 371-386.
-9-