'Van Washington naar Beijing?' - Get a Free Blog Here

‘hegemoniale transities’ wordt aangeduid. 32 Ten aanzien van de eerste waarneming kan opgemerkt
worden dat de steeds grotere en centrale plaats van financieringskapitaal in de economie aan het einde
van de negentiende eeuw de aanleiding was tot zowel liberale als marxistische theorieën over
'kapitalisme' en 'imperialisme'. Men zag het als een signaal voor een nieuw en tot dan toe ongekend
stadium van het kapitalisme. 33 Dit terugkeerpatroon van het discours waarin financieringskapitaal
wordt gepresenteerd als een nieuw, laatste en hoogste stadium van kapitalistische ontwikkeling laat
dus een analogie zien met de ontwikkeling die we zagen in de afgelopen drie decennia.
Dit brengt mij bij de tweede waarneming, namelijk dat de financialisering van kapitaal een steeds
terugkerend centraal kenmerk is geweest in de geschiedenis van het wereldkapitalisme. Braudel
schrijft er het volgende over:
‘Finance capitalism was no newborn child of the 1900s; I would even argue that in the past in say Genoa or
Amsterdam, following a wave of growth in commercial capitalism and the accumulation of capital on a
scale beyond the normal channels for investment, finance capitalism was already in a position to take over
and dominate, for a while at least, all the activities of the business world. The idea is that long before the
early twentieth century the accumulation of capital through the purchase and sale of commodities ‘on a scale
beyond the normal channels for investment enabled finance capitalism ‘ take over and dominate, for a while
at least, all the activities of the world’. 34
De stelling van Braudel is, dat de kern van het historisch kapitalisme ‘over its longue durée’ altijd de
flexibiliteit en eclecticisme van kapitaal is geweest, meer nog dan de concrete vorm die het aannam in
de verschillende fases en plaatsen. In bepaalde periodes lijkt het kapitalisme zich gespecialiseerd te
hebben, zoals in de negentiende eeuw onder invloed van de industriële revolutie. De industriële
revolutie bracht veel wetenschappers ertoe om de industriële ontwikkeling in de negentiende eeuw uit
te roepen tot de bloeitijd die aan het kapitalisme haar ware identiteit gaf. Maar volgens Braudel is dit
een te kortzichtige kijk op de zaak, en moet dit veel breder bestudeerd worden. Ik citeer:
‘After the initial boom of mechanization, the most advanced kind of capitalism reverted to eclecticism,
to an indivisibility of interests so to speak, as if the characteristic advantage of standing at the
32 Arrighi, Silver, 'Capitalism', 258.
33 Rudolf Hilferding in Finanz Kapital omschreef financieringskapitaal als: ‘ de eenwording van het kapitaal waarbij eerdere
aparte gebieden van industrieel kapitaal, commercieel kapitaal en bank kapitaal voortaan onder de controle van de grote
financiële instituten kwam’. Ofschoon het idee gebaseerd was op het Duitse bankmodel, was het niettemin elders een
invloedrijk concept. In 1915 gebruikte Bukharin de formulering: ‘de samensmelting van industrieel met bank kapitaal’ en in
1917 beschouwde Lenin het financieringskapitaal - ‘de fusie tussen industrieel met bankkapitaal’- als een nieuw stadium van
het kapitalisme. Patrick Bond, ‘A century since Hilferding’s Finanz Kapital – again, apparently, a banker’s world?’, 21
november 2010 op website http://www.zcommunications.org. Rudolf Hilferding, Finance Capital: A Study of the Latest
Phase of Capitalist Development (Londen 1981). Nikolai Bukharin, Imperialism and World Economy (New York 1973). V.I.
Lenin, ‘Imperialism: The Highest Stage of Capitalism’, in Selected Works, vol. I (Moskow1952). Arrighi stelt dat ´the idea
that finance capital constitutes a new, latest, highest phase or stage in the development of capitalism is at least as widely held
today as it was a century ago', Arrighi, Long Twentieth Century, 1-27.
34 Braudel, Civilization and Capitalism, Perspective, 604. Dit is een terugkerend thema en past bij Braudel’s ‘longue durée’
theorie.
-13-