'Van Washington naar Beijing?' - Get a Free Blog Here

egering kreeg ook te maken met fiscale en financiële druk door de oorlogen, verslechterde
handelsvoorwaarden en natuurrampen. Daardoor werd men gedwongen om niet alleen de controle
over de internationale handel te verminderen maar ook om Chinese zakengemeenschappen (diaspora)
overzee om financiële steun te vragen. In ruil hiervoor kregen deze ‘buitenlandse’ Chinese vestigingen
bescherming voor hun bezittingen en werden in staat gesteld connecties in China op te bouwen.
Vooral de winstgevende wapenhandel en financiering van de overheid werd daardoor hun domein.
Hoewel dit vaak tot spanningen leidde met de overheden van de landen waar deze Chinezen hun
residentie hadden, bleef dit zo tot aan de ineenstorting van de Qing dynastie in 1911. Daarna zagen de
‘buitenlandse’ Chinezen hun kans schoon met als gevolg dat de concurrentie in de regio, zowel binnen
als buiten China, steeds heviger werd. 120
De revitalisatie van het kapitalisme in China en daarbuiten kwam niet alleen door de
onderlinge concurrentie en de incorporatie van China in de structuren van het Britse wereldsysteem.
De belangrijkste oorzaak was een fundamentele verandering in de rivaliteit tussen China en Japan.
Volgens de Japanse wetenschappers Kawakatsu en Hamashita viel het Japanse industrialisatie-
programma en de territoriale expansie die daar bij hoorde aan het eind van de negentiende eeuw samen
met pogingen van Japan om een centrale plaats in het Oost-Aziatische ‘tribute-trade’ system te
krijgen. 121 Yoshiie Yoda schrijft er het volgende over:
‘It was not that Japan, as China’s neighbor, had had nothing to do with or been indifferent to
hierarchical international relations when seeking relationships with China or the constituents of the
Chinese world order. It had sporadically paid tribute to Chinese dynasties in ancient and medieval times
but had usually not been a regular vassal state of China. It had obviously been one of the country’s most
reluctant to participate in the Sino centric world order. Japan did not identify itself as a vassal state of
China during most of its history, no matter how China saw it.’ 122
Dit leidde ertoe dat China en Japan beide de kapitaalgoederenindustrie gingen moderniseren en
uitbreiden in een poging de Westerse militaire superioriteit, die zich had geopenbaard tijdens de
Opiumoorlogen, te neutraliseren. 123 Dit had het volgende indirecte gevolg. Voor het begin van de
Sino-Japanse oorlog in 1894 was volgens Albert Feuerwerker de ongelijkheid tussen het niveau van de
moderne economische ontwikkeling in de twee landen nog niet zo duidelijk. 124 De overwinning van
120 Jung-Fang Tsai, Hong Kong in Chinese History: Community and Social Unrest in the British Colony, 1842 – 1913 (New
York 1993) 63.
121 Heita Kawakatsu, ‘Historical Background’, in A. J. H. Latham and Heita Kawakatsu (eds), Japanese Industrialization and
the Asian Economy (Londen 1994), 6 – 7; Takeshi Hamashita, ‘The Tribute Trade System of Modern Asia’, The Memoirs of
the Toyo Bunko 46 (1988), 20.
122 Yoshiie Yoda, The foundations of Japan's modernization: a comparison with China's path towards modernization (Leiden
1996) 40–41.
123 Ting-fu Tsiang, ‘The English and the Opium Trade’ in Franz Schurmann and Orville Schell (eds), Imperial China (New
York 1967) 144.
124 Albert Feuerwerker, China’s Early Industrialization: Sheng Hsuan-Huai 1844-1916 and Mandarin Enterprise
(Cambridge 1958) 53.
-39-