download catalogue high resolution pdf (22.3 mb) - Jens Haaning

'mentaal gestoorden' mogen dan beide buiten het systeem worden gehouden — om
ze daarom op één lijn te stellen, gaat mij te ver. Twijfels die ik eerder heb gevoeld,
steken opnieuw de kop op. Ik heb soms moeite met kunstenaars die zich actief
engageren met — om het maar even generaliserend te zeggen — bepaalde
minderheden. Af en toe verdenk ik deze kunstenaars ervan dat ze vastzitten in een
denken in antithesen. Of kwalijker nog: dat ze tegenstellingen in stand houden en
polarisatie in de hand werken. Ook bij Jens voel ik dat af en toe, die te rigide antithese
tussen macht en machteloosheid, tussen haves en have-nots, autoriteit en
outsiders. Ik betrap mezelf erop dat ik het in verband breng met zijn bipolaire stoornis.
Zou het daarmee te maken hebben? Nee, nu ik dit schrijf, merk ik hoe aanmatigend
deze gedachte is. En ik realiseer me dat dit het gevaar is van het benoemen van het
onbenoembare. Van het reduceren van het 'wanordelijke vreemde' tot het bekende.
Gevat in woorden, in papieren theorieën, kunnen zijn projecten inderdaad een
eenvoudig optelsom lijken. Eén plus één maken dan al snel een categorie. Uit
persoonlijke ervaring weet ik dat zijn werk in werkelijkheid verwarrender en ambiguer is,
luchthartiger zelfs. Ik denk terug aan Bordeaux, waar ik op een straathoek in de
Arabische wijk werd geconfronteerd met mijn eigen veronderstellingen over de
Arabische cultuur. Via een luidspreker die Jens op een lantaarnpaal had gemonteerd,
hoorde ik hoe verschillende Arabische inwoners van de wijk moppen vertelden, in hun
eigen taal. Voor mij dus volstrekt onverstaanbaar. Waren het goede of flauwe moppen,
racistische of sexistische? De enige referentie die ik had, was mijn eigen verwachtingspatroon.
En dat was dus precies waar Jens met dit project de vinger op legde. Ha!
5. De menselijke wereld is een systeem van tegenstrijdige bewegingen.
Het menselijk denken voltrekt zich langs tegenstellingen. En we denken er een
onderling hiërarchische verhouding bij. Maar het denken speelt vals. Het veronderstelt
stiekem dat die hiërarchie ook werkelijk bestaat, terwijl het eigenlijk perspectieven
zijn die elkaar afwisselen. Die in elkaar of over elkaar schuiven. Vaak soepel, soms
schoksgewijs en af en toe frontaal. Ons denken wordt voortgestuwd door deze
botsingen, niet zozeer door de tegenstellingen zelf, alswel door de onoplosbare
spanningen tussen de verschillende posities. Normaal, gezond, rationeel, geciviliseerd.
Of is het irrationeel, crimineel, vluchteling, vreemdeling? Bataille noemde
het 'menselijk'. Hij noteerde: "het begrip van het menselijke betekent derhalve
nooit (...) een eenduidige positie, maar een precair evenwicht, dat specifiek is voor
de kwaliteit 'menselijk'. De menselijke waardigheid verbindt zich altijd met een
combinatie van elkaar tegensprekende bewegingen."
Ik zie Jens na lange tijd weer in Zuid-Korea. Het is eind maart 2002 en hij en ik zijn 072
NFA
P.175