Ñ Ð¸Ð¼-биол 3.10.indd - С.Торайғыров атындағы ПМУ электрондық ...

12 Вестник ПГУ № 3,2010ш е т н е ш ш ш ш ш н ш Е т п т ш а ш ш ш е в н ш в о в шкөрсетеді. Ал біріңғай құбылыстарды анықтайтын терминдердің алуантүрлілігі әрқилы ой тудырып, этникалық процестерді танып-білугеқиындықтар келтіреді. Бұл жағдай оқу процесіндегі пайдаланып жүргентерминдерді бір жүйеге түсіріп, қайсысын жгізге алу керектігін талап етеді.Енді аты аталған мәнді үғымдарға жеке-жеке тоқталып көрелік:- нәсіл, нәсілдік топ үғымы адамдардың түқым қуалайтын гештикалықтабиғатына байланысты биологиялық, антропологиялық сипаттарынбелгілейді;- ру үғымы адамдардың ортақ арғы ата-бабаларынан тараған қандастық,туыстық байланыстарын анықтайтын қауымдастықты білдіреді. Рулыққатынастар қазіргі кезенде де өзінің мәнін жойған жоқ;- тайпа - белгілі бір мекенде (территория) түратын, ортақ тілі, діні, әдетғүрпыбар рулар мен рулық қауымдастықтардың одағы;- ғылыми әдебиет пен оқулықтарда жиі қолданылатын терминнің бірі- халық (народность). Халық үғымы үш мағынада қолданылады.Біріншіден, белгілі бір елде қоныс т^іп, өмір сүретін түрғындар сол елдіңхалқы деп аталады (қазақстан халқы, ресей халқы жәш т.б.). Бүл ретте «халық»үғымы этностық емес, территориялық мемжкетгік мағынаны білдіреді.Екіншіден, бүл термин этникалық қауымдастықты (орыс, қазақ,татар, т.б.) білдіреді. Ал бірыңғай дара үлтты мемлекеттерде (үлт, халықүғымдарының мазмүны біртектес.Үшіншіден, «халық» деп көп үлтты мемлекетте сан жағынан аз халықтыңтобын атайды.Сонымен қатар, ең алғашқы «этникалық қауым» терминін әдебиеткекіргізген әйгілі ғалымдар М.Г. Левин мен Н.Н. Чебоксаров болды. Олардыңпікіржрінше: этникалық қауым - өзінің тілі, мәдениеті, мекен ететін жері(территориясы) бар тарихи қалыптасқан адамдар тобы ретінде анықтайды [3].Отандық танымал этнограф С.А .Токарев өзінің «Этникалыққауымдастықтың мәселелері» атты мақаласында ең алдыңғылардың біріболып этникалық қауымдастық түсінігіж анықтама бере отырып: Этникалыққауымды әл^меттік байланыстардың келесі түрлерімен: қауымдастықтыңшығу тегі, тіл, территория, экономикалық байланыс, дін жәш мәдениет тағыбасқалары мен анықтаған [2]. Дей түрғанмен, бүл ерекшеліктердің бірденбіріэтникалық қауымдастықтың міндетті белгісі бола алмайды, өйткені, бүндайерекшеліктердің жгізіж әл^меттік байланыстардың әр түрлері жатады, албүлар этникалық қауымдастықтың пайда болу базасын қүруы мүмкінАталмыш авторлардың түжырымдары мен келісе отырып, этникалыққауымдар классификациясын қарастыруда біз қарапайымнан күрделіге өтупринципін басшылыққа аламыз. Қарапайымдылық жагынан «Этникалықкатегория» жәш «этнофор» үгымдары бір магынаны білдіреді. «Этнофор»үгымы өздерін белгілі бір этноспен бірегейліктерін мойындайтын түлгалардан