W numerze

Stanisław Szara (brat Stefanii),
w mundurze wojskowym
rok 1945, fot. ze zbiorów
własnych Stanisławy
Tracz.
za dniem. Pamiętam jak męłłam
zboże na mąkę w żarnach,
przyszedł żołnierz niemiecki
i kazał mi iść do wykopów.
Zaczęłam tłumaczyć,
że nie ma co jeść i muszę
mleć, a on mi odpowiedział,
że ich robota jest także
ważna i musiałam polecenie
wykonać. Innym zaś razem
pewien Niemiec zapytał
mnie, gdzie jest jakiś numer
domu, a ja nie wiedziałam.
Bardzo się zdenerwował,
że nie chcę mu powiedzieć
i przystawił mi karabin
do czoła, chciał strzelić. Zdałam
sobie sprawę, że nastąpił
mój koniec. W tym momencie
nadszedł drugi żołnierz niemiecki, tym razem z naszej
kwatery i wyratował mnie. Wyrwał tamtemu karabin,
wykręcił rękę, wyciągnął nabój i wówczas spokojnie mogłam
wyjaśnić o co chodzi. Wyprowadził go na drogę, oddał
mu karabin i naboje, samemu kazał poszukać potrzebnego
numeru domu, a na zakończenie dał mu kopniaka.
Oprócz tych wręcz tragicznych chwil, gdzie spodziewałam
się śmierci, były także sytuacje radosne, śmieszne.
Pewnego razu chciałam odpowiedzieć na pytanie Niemca,
zaczęłam kaleczyć po niemiecku, rysowałam patykiem
na ziemi objaśnienia, a żołnierz zaśmiał mi się w twarz
i powiedział poprawnie w naszym języku: jak dobrze nie
umiesz mówić po niemiecku to powinnaś odpowiedzieć
po polsku. Roześmialiśmy się razem. Zdarzyło się także
inne śmieszne zdarzenie. Tu należy wspomnieć, że żołnierze
niemieccy zakwaterowani u nas chętnie pomagali
w gospodarstwie wieczorem. Zainteresowani byli sprzętem,
zwłaszcza żarnami, sieczkarnią ręczną, w której często
żęli słomę na sieczkę. Wiadomo, żeby ściąć słomę czy
kukurydzę, należało mocno kręcić korbą. Żołnierzowi tak
się to spodobało, że za bardzo się „rozmachał”, aż przeleciał
przez korbę, wywracając się na plecy. Następnym
razem dobrze się przyglądał, potem zabierał się za pra-
HISTORIA
cę. Pamiętam także jak na Nowy Rok Niemcy przynieśli
nam dużo ciastek i obrzucali nas tymi ciastkami, bo taki u
nich był zwyczaj. Muszę dodać, że byli do nas nastawieni
pozytywnie, wspólnie spożywaliśmy kolację wigilijną,
łamiąc się opłatkiem. Stacjonowali w naszym domu przez
pięć miesięcy.
Na początku wspomniałam także o wysiedleńcach. To
była rodzina: matka, ojciec i troje dzieci w moim wieku.
Mieszkali w jednym pomieszczeniu. Wynajmowali się u
biskupickich gospodarzy do pracy, za to mieli dostać pożywienie
na zimę. Jak się później okazało, nie otrzymali nic
i ja musiałam ich jakoś wyżywić, choć sami nie mieliśmy
za wiele. Ich matka, Tekla Starzycka zmarła, kiedy jeszcze
trwała wojna i jest pochowana na cmentarzu w Radłowie.
Po skończeniu wojny wyjechali na ziemie odzyskane i zamieszkali
w Polkowicach. Do dnia dzisiejszego żyje tylko
jedna córka, nazywa się Eleonora Różycka, z którą utrzymujemy
kontakt. Byli nam bardzo wdzięczni za pomoc
w tych ciężkich czasach, zżyliśmy się bardzo i traktowaliśmy
się jak rodzina. Dodam, iż moja córka opiekuje się
grobem Tekli Starzyckiej, matki Eleonory.
Muszę jeszcze dodać, że zaraz po wojnie trzech
chłopców z Biskupic: mój brat Stanisław Szara, Kazimierz
Piotrowski i Władysław Pęcak zostali wcieleni do
wojska. Jakież to były czasy… Nie wierzą wnuki moim
opowieściom, bo gdy byli w wojsku i pisali o czekoladę,
to ja przypomniałam sobie, jak mój brat pragnął kromki
chleba. Pewnego razu wysłałam bratu placek drożdżowy
do wojska. Koledzy zaczęli mu go wyrywać, ile kto mógł.
Bratu zostały tylko okruchy i napisał, by mu więcej nie
przysyłać, bo i tak z tego nic nie ma. Współcześni szeregowcy
na pewno w to nie uwierzą. Piszę o tym po to, by
wiedzieli w jakich ich pradziadkowie żyli czasach.
Być może w czasach komputeryzacji świata, ktoś
przeczyta o tych, dziś niewiarygodnych, sytuacjach. Młodzi
nie zdają sobie z tego sprawy, że cmentarze wojenne
są żywą lekcją historii, należy je otaczać czcią po wsze czasy.
Za swój obowiązek uważam zaś przekazać przyszłym
pokoleniom prawdę o okrucieństwie wojny oraz uwrażliwić
ich, by nie doszło więcej do walki, przemocy i nienawiści.
Stefania Tracz z Biskupic (lat 84)
Ulica Biskupska - wczoraj i dziś
Widok na ulicę Biskupską i okolicę z wieży kościelnej - lata przedwojenne,
fot. udostępniła ze zbiorów własnych Lidia Bielawa
Współczesny widok na ulicę Biskupską,
fot. Maksymilian Pochroń, 2007 r.
RADŁO Nr 2/2008
49