golge-derg-ocak-2016sy-100

Weird Tales’ten yaklaşık 70 yıl önce başlayan
bu edebi akım fantastik, suç, polisiye, korku ve
bilim kurgunun beşiği sayılabilir. Aslına bakarsanız
bilim kurgu dışındaki diğer türlerin daha erken
sayılabilecek örnekleri varsa da çağdaş normlara
kavuşmasını ucuz dergi ve romanlara borçluyuz.
Meraklısına, bu konuyla ve 1800’lerde
başlayan edebiyat evrimine dair daha fazla bilgi
için Gerisi Hikaye Korku Konuşmaları podcast
serisinde yayınladığımız Penny Dreadful bölümünü
dinlemelerini tavsiye ederim.
Gelgelelim Weird Tales’e.
Genç yayıncı Jacob Clark Henneberger,
1922 yılında ortağı J.M. Lansinger’la birlikte Rural
Publishing House’u kurar. Amaçları, o dönemin
yayın piyasasını kasıp kavuran ucuz edebiyat üzerine
yayın yapmaktır. Lansinger ne kadar farkındaydı
bilemiyoruz ama J.C. Henneberger’in daha başka
hedefleri de vardır:
“İtiraf etmeliyim ki Weird Tales’i kurmamdaki
esas etken, yazarları en derinde saklı hayalleri ve
hislerini edebi manada ifade edebilmeleri için özgür
kılmaktı.”
Bu son derece keyifli ve süslü cümleyi tek
başına okuyunca akla şu geliyor: Henneberger
hemen her devirde ortaya çıkan cin fikirli gençlerden
biri olarak edebiyat dünyasını büyük laflarla
etkileyip küpünü doldurma niyetinde olabilir. Bu
gibi piyasalara girerken iddialı sözlerden daha iyi bir
tanıtım kampanyası düşünemezsiniz.
Ama bu sözleri söyleyen kişi Henneberger
gibi makabre temalı karanlık hikayelere tutkun,
kendini bir Poe hayranı olarak tanımlayan biri
olunca iş değişir. İlerleyen yıllarda, bu ilk bakışta
göze çarpan fırsatçılığın aslında o kadar da kötü bir
şey olmadığını görürüz.
Peki, hali hazırda ucuz edebiyat gibi özgür
ve yerine göre kaotik bir akım piyasaya hakimken
Henneberger neden böyle bir şey söyleme gereği
duymaktadır? Hani, yukarıda kısadan bir methiye
düzdüğümüz Ucuz Edebiyat korku hikayelerine yer
vermiyor muydu?
Aslına bakarsanız yer vermiyordu, diyebiliriz.
Zira başlangıcından 1920’lere gelinceye
kadar, pulp / ucuz edebiyat da biraz kurumsallaşmış,
yazılı olmayan kurallar yaratmış, kendi içinde bazı
tabusal alanlara sıkışmıştır.
Mesela, hayalet hikayesi anlatmak ya da öykü
içinde vahşeti, dehşeti sunmakta sıkıntı yoktur. Ama
öyle kafanıza göre çıkıp korku, kara fantezi, kılıç
büyü, hele ki işin içinde dedektiflik, romantizm ya da
macera yoksa bilim kurgu anlatamazsınız. Köşeler
polisiye ve suç hikayeleri tarafından tutulmuş
haldedir. Aynı şekilde gotik de korku hikayelerinin
üzerini örtmüştür. Ölmek mesele değildir; yalnız
arada imkansız ve bolca ağdalı aşklar, manasızca
köhne mezarlıkları kol gezip duran dehşetler
olmalıdır. Korku, cin ve peri hikayeleri ise sorun
değildir. Zira onlar masalsıdır. Bir dedektif arzı
endam edip işin aslını ortaya çıkarıverir, nasıl olsa.
Dedektiflik ve macera hikayeleri içinde
pusuya yatmış, cinai hikayelerde gölgelere
saklanmış gerçek korku ve kara fantezi hikayecileri
böyle bir yayını zorluyor, ihtiyacı belli ediyorlardır.
Bu durum edebiyat çevrelerinde bol bol tartışılırken,
o sıralar yazdığı birkaç sıradışı öyküyle adından söz
ettirmeye başlayan genç bir yazar bir bildiri yayınlar.
Henüz bir yeni yetme sayılabilecek Howard Phillips
Lovecraft öyle çok fazla ciddiye alınan bir tip değilse
de memnuniyetsizliği Jacob Clark Henneberger’de
bir karşılık bulur. Genç yayıncı fırsatın kokusunu
almıştır.
Kısa süre sonra yayın hayatına atılacak olan
Weird Tales, Penny Dreadful’lar ile başlayan ve
ortalığı kasıp kavuran değişim rüzgarlarının en serti
olacaktır.
Yani, diyebiliriz ki Weird Tales henüz yayın
hayatına başlamadan fikren mevcuttur. Ucuz
edebiyatla başlayan edebi değişim, evrimine
devam etmek niyetindedir. Başka dergilerde
benzer hikayeler arada sırada yayınlanıyorsa da
Weird Tales korku, fantastik ve toplamda tuhaf
öykülere odaklanmış tek dergi olacaktır.
Chicago merkezli Rural Publishing iki ayrı
dergiyle yola çıkar. Real Detective Tales and Mystery
Stories ve Weird Tales yayındadır. Henneberger her
şeyi riske etmek istemez, bir yerde. Ancak her iki
dergi de onun görüşünü yansıtan öykülere sahiptir.
Weird Tales’in ilk editörü Edwin Baird düzgün,
klasik bir yayıncıdır. Öykülerin dergiye gönderilme
formatı yüzünden H. P. Lovecraft’ın yolladığı ilk
öyküleri kabul etmeyecek kadar da kuralcı ve
disiplinli bir adamdır. Satır boşluk kurallarına
riayet edilmediği için refüze edilen öyküler
arasında “Dagon” var dersem durumun vahameti
Lovecraft
gözünüzde canlanacaktır. İlerleyen sayılarda HPL’in
öyküleri, günümüzde efsane sayılabilecek diğer
isimlerle birlikte Weird Tales’te kendine yer bulur.
Lovecraft’ın Weird Tales’teki yeri bir başkadır. Baird
yazım kuralları diye diretse de ondan gelen hemen
her öyküyü dergiye koyar.
Edwin Baird’in kaptanlığında karanlık sulara
yelken açan Weird Tales ilk birkaç yıl istenilen başarıyı
yakalayamaz. Bu konu biraz tartışmalıdır, aslında.
Baird’in Weird Tales’in yayınlamayı düşündüğü tuhaf
ve karanlık öykülere noksan olan ilgisi ve aşinalığı
bir sebep olarak gösteriliyor. Baird işini düzgün
yapan bir editördür. Ancak Weird Tales’in daha
fazlasına, yürekten bir adanmışlığa ihtiyacı vardır.
Bir süre sonra Baird, Weird Tales’in yönetiminden
alınır. Yerine yardımcısı Farnsworth Wright, Weird
Tales’in kendisi kadar ünlü editörü geçer.
Robert E. Howard
174 175