06 El primer ensayo de dialectologia en las - Digitum
06 El primer ensayo de dialectologia en las - Digitum
06 El primer ensayo de dialectologia en las - Digitum
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
146 José Antonio Trigueros Cano<br />
<strong>de</strong>fectos, pero que si influy<strong>en</strong> a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la formación integral<br />
<strong>de</strong>l habla <strong>de</strong> una ciudad que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tre <strong>en</strong> medio <strong>de</strong> el<strong>las</strong>, pue<strong>de</strong>n<br />
dar un resultado positivo lingüística y literariam<strong>en</strong>te. Al <strong>primer</strong> gruro <strong>de</strong><br />
ciuda<strong>de</strong>s, que po<strong>de</strong>mos llamar, por lo dicho periféricm, asigna Dante <strong>las</strong><br />
<strong>de</strong> Imola, Ferrara, Mo<strong>de</strong>na y Reggio, respecto a Bolonia; y, por otra<br />
parte, igualm<strong>en</strong>te a Cremona, Brescia, y Verona, respecto a Mantua;<br />
Bolonia y Mantua, <strong>en</strong> este s<strong>en</strong>tido, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> situacióii privile-<br />
giada.<br />
"Dicimus ergo quod forte non male opinantur qui Bononi<strong>en</strong>ses<br />
asserunt puIc~iori locutione loqu<strong>en</strong>tes, cum ab Ymol<strong>en</strong>sibus,<br />
Ferrar<strong>en</strong>sibus et Mutin<strong>en</strong>sibus circunstantibus aliquid proprio<br />
vulgaii asciscunt, sicut facere quoslibet a finitimis suis conici-<br />
mus, ut Sm<strong>de</strong>llw <strong>de</strong> Mr~ntuu sua ost<strong>en</strong>dit: Cremone, Brixie at-<br />
que Verone confini : qui, tantus eloqu<strong>en</strong>tie vir exist<strong>en</strong>s, non<br />
solum in poetando sed quomodocunque loqu<strong>en</strong>do patrium vuI-<br />
gare <strong>de</strong>seruit. Accipiunt <strong>en</strong>im prefati cives ab Ymol<strong>en</strong>sibus<br />
l<strong>en</strong>itatem &que nollz'tiem, a Ferrar<strong>en</strong>sibus vero et Mutin<strong>en</strong>sibus<br />
aliq<strong>de</strong>m gnrrt~litatem que proprie Lombardorum est : hanc ex<br />
commixtione adv<strong>en</strong>arum Longobardorum terrig<strong>en</strong>is credimiis re-<br />
mansisse. Et hec est causa quare Ferrar<strong>en</strong>sium, Mutin<strong>en</strong>sium<br />
ve1 Regiaiiorum nullum inv<strong>en</strong>imus poetasse : nam proprie ca-<br />
rrulitati assuefacti nullo modo possunt ad vulgare aulicum sine<br />
quadarn acerbitate v<strong>en</strong>ire. Quod multo magis <strong>de</strong> Parm<strong>en</strong>sibus<br />
est putaridum, qui monto pro "multo" dicunt. (174).<br />
A pesar <strong>de</strong> su situación privilegiada, Mantua no se pue<strong>de</strong> equiparar<br />
a Bolonia <strong>en</strong> este terr<strong>en</strong>o lingiiístico. Sor<strong>de</strong>llo, <strong>de</strong> la región mantuana,<br />
abandonó su propio vulgar para escribir ei-i prov<strong>en</strong>zal (175).<br />
<strong>El</strong> <strong>de</strong>fecto fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l habla <strong>de</strong> Ferrara, Mó<strong>de</strong>na y Reggio pa-<br />
rece ser una cierta gzttularidad ("garrulitas", dice Dante) y que es atri-<br />
buible a influjo <strong>de</strong> los longobardos, que <strong>de</strong>jaron incluso su nombre a toda<br />
la región (Lombardía). Por eso su habla no pue<strong>de</strong> ser el vulgar ilustre,<br />
ni se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong>tie ellos poetas <strong>de</strong> cierta importancia (176). Junto a<br />
(174) Id. 1, XV, 2-4.<br />
(175) Es el famoso trovador, que nacido <strong>en</strong> Mantua, es <strong>de</strong>cir, <strong>en</strong> el Castillo <strong>de</strong><br />
Goito, escribió <strong>en</strong> prov<strong>en</strong>zal. Recorrió muchas cortes como trovador. Dante habla<br />
<strong>de</strong> él también <strong>en</strong> Purgatorio VI, 58-75 y VII-IX. Quizá Dante hace alusión aquí a<br />
sus nove<strong>las</strong>, cartas y discursos moralizadores <strong>en</strong> italiano. <strong>en</strong> los que usó un habla<br />
'no municipal", sino muy parecida al "vulgar ilustre". Sor<strong>de</strong>llo no manifestó <strong>de</strong>s-<br />
precio a su l<strong>en</strong>gua materna, por elio no es con<strong>de</strong>nado por Dante, a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />
lo que ocurre con otros autores. Véase M. BONI, Sor<strong>de</strong>llo. Le poesie, Bologna, 1954.<br />
(176) MARIGO cita algunos <strong>de</strong> estos poetas medianos, <strong>en</strong> los aue se notan los<br />
<strong>de</strong>fectos dialectales señalados por Dante, (o.c., p. 127, nota 14).