EEN VIRTUELE MASSAGE

2.2.1 Taal als huis van het zijn
Zoals Heidegger van mening is dat elke denker één grote gedachte heeft, zo is ook
bij hem één centraal thema te vinden: het zijn. In de loop der geschiedenis heeft het
zijn onder meer gedaanten aangenomen als energeia, idea, logos, God, geest, wil,
worden, praxis, substantie, aanwezigheid, etc. De eigenheid van elke wijsgerige
periode zou zelfs aan de hand van haar kwalificering van het zijn afgelezen kunnen
worden. Kenmerkend voor de gehele geschiedenis van het zijn is volgens Heidegger
de veronachtzaming van de ontisch-ontologische differentie. In de gehele
metafysische traditie van de westerse filosofie wordt de vraag naar het zijn begrepen
als de vraag naar het (hoogste) zijnde. ‘De hele filosofie wordt, volgens Heidegger,
gekenmerkt door een onto-theologische structuur, door de bevestiging van alles wat
is als zijnde aanwezig (...) aan een goddelijk of menselijk subject (...)’ (IJsseling,
1972, 107). De geschiedenis van het zijn is er een van ‘zijnsvergetenheid’, doordat
steeds werd gevraagd naar zijnden in plaats van naar het zijn zelf. In Sein und Zeit
(1927) wil Heidegger opnieuw de vraag naar de ‘Sinn von Sein’ stellen (SuZ 2). Zijn
is iets anders dan zijnde: ‘Das Sein des Seienden ‘ist’ nicht selbst ein Seiendes’ (Suz
6). De vraag naar het zijn is geen ontische (zijnden) maar een ontologische (zijn).
Heidegger spreekt van een Fundamental-ontologie, daar de ontologische vraag naar
het zijn betrekking heeft op ‘die Bedingung der Möglichkeit der vor den ontischen
Wissenschaften liegenden und sie fundierenden Ontologien selbst’ (SuZ 11). De weg
naar een verstaan van zijn verloopt in Sein und Zeit via het Dasein. Het Dasein is van
alle zijnden het meest geprivilegieerd tot het beantwoorden van de zijnsvraag, omdat
de mens als mens wordt gekenmerkt door een fundamenteel Seinsverständnis (vgl.
Suz 15). ‘Einzig der Mensch unter allem Seinden erfährt, angerufen von der Stimme
des Seins, das Wunder aller Wunder: daß Seiendes ist’ (GA 9/BüH 307; vgl. SuZ 12).
De zijnsvraag ontwikkelt zich vanaf dit punt tot een Daseinsanalytik, waarin de
grondstructuren (existentialen) van het Dasein worden blootgelegd, op basis
waarvan een verstaan van het zijn mogelijk is. 21 Van belang is de omslag (Kehre) die
plaatsvindt in het denken van Heidegger na Sein und Zeit.
De omslag die Heidegger maakt bestaat erin het zijn niet langer te benaderen vanuit
het Dasein, maar vanuit het zijn zelf. Na de ‘Kehre’ laat Heidegger de ontologische
vraagstelling achter zich, want: ‘Die ‘Seinsfrage’ bleibt immer die Frage nach dem
Seienden. Die Seinsfrage ist noch gar nicht das, was dieser verfängliche Titel
bezeichnet: die Frage nach dem Sein’ (GA 9, 331; vgl. De Mul 1993, 392). Het
Dasein is nog altijd een zijnde, en het zijn laat zich op geen enkele manier vanuit een
zijnde denken: ‘Das Denken des Seins sucht im Seienden keinen Anhalt’ (GA 9,
331). Het is in deze fase van het denken van Heidegger dat de taal een prominente
rol gaat spelen. In tal van publicaties is dit terug te vinden, waarvan Den Brief über
den Humanismus en Unterwegs zur Sprache het meest expliciet zijn. Uitgangspunt
21 De drie momenten van de existentiële structuur zijn: geworpenheid, verstaan en vervallenheid. Het
valt buiten het bereik van deze scriptie om hier verder op in te gaan.
39