EEN VIRTUELE MASSAGE

2.2.3 Het geluid van de stilte
In 1981 ontmoeten Gadamer en Derrida elkaar in Parijs. Hetgeen een vruchtbare
dialoog had moeten worden, loopt uit op een onoverkoombaar meningsverschil.
Beter is het te spreken van een non-dialoog. Beide denkers houden vast aan hun
eigen posities en Derrida weigert in te gaan op de openingen die Gadamer biedt.
Gadamer begint met een voordracht over tekst en interpretatie, waarop Derrida drie
vragen aan Gadamer stelt. Tijdens het venijnige antwoord van Gadamer loopt
Derrida weg. Derrida richt daarna zijn laatste voordracht niet langer aan het publiek
(Gadamer), maar hij oreert tegen de muren van de zaal. Hij laat nergens expliciet
blijken te hebben geluisterd naar de eerder gegeven lezing van Gadamer (hij was
immers weggelopen). Derrida weigert in te stemmen met de vooronderstellingen van
het dialogisch gesprek, die zin genereren en versmeltingen van horizonten beogen.
‘Viewed in a gross and overly simplified manner, the two spokesmen might each be
assigned to one side of the polar oppositions: with Gadamer representing
understanding, immanence, continuity, and truth, and Derrida non-understanding,
rupture, and artistry’ (Dallmayr, 84). Aan de basis van hun hoog opgelopen
‘misverstand’ liggen de tegenstellingen verstaan-misverstaan, waarheid-onwaarheid,
volmaaktheid-onvolmaaktheid. Gadamer gaat ervan uit dat gesprekspartners naar
elkaar dienen te luisteren en samen op weg zijn problemen en onvolkomenheden op
te lossen. In het feit dat Derrida de uitnodiging aanneemt om naar Parijs te komen,
ziet Gadamer de wil van Derrida begrepen te worden. ‘Actually both (Derrida en
Nietzsche, mr) speak and write in order to be understood’ (DD, 57). Derrida wilde
echter met zijn ‘gedragingen’ duidelijk maken dat een zich-met-elkaar-verstaan altijd
op een misverstaan uitloopt. Buiten beschouwing gelaten dat er mensen zijn die
helemaal geen dialoog wensen aan te gaan met anderen.
Volgens de opvattingen van Derrida is er niet zoiets als een waarheid of een
aanwezigheid die ontdekt of aanwezig gesteld kan worden (zie §1.3.3). Een
fundamenteel verschil kenmerkt de relatie tussen de taal en hetgeen waarnaar deze
verwijst. Hoe zou er dan ooit zoiets als een horizonsversmelting kunnen
plaatsvinden? Voor Derrida is verstaan altijd tevens misverstaan. Het streven naar
eenheid van betekenis is in zijn ogen een zinloze onderneming. Elke interpretatie
sluit andere interpretaties uit en zodoende gaat elk interpreteren gepaard met een
verlies aan betekenis. Derrida ziet geen heil in een oriëntatie op zin en ziet van het
interpreteren van een tekst een disseminerende werking uitgaan: een verstrooiing en
uitzaaiing van zin en onzin. De dialoog leidt tot een horizonsverstrooiing en de
hermeneutische cirkel is bij Derrida poreus. Hij kan de voorwaarden van het gesprek
van Gadamer dan ook niet accepteren. Gadamer geeft toe dat er altijd een potentieel
aan misverstaan aanwezig is, want de geanticipeerde volmaaktheid is onbereikbaar.
Tevens zegt hij dat interpretatiemogelijkheden elkaar kunnen verduisteren en dat
iedere interpretatie een overbelichting is (vgl. Oudemans, 75). Toch blijft Gadamer
hardnekkig aan het principe van de Vorgriff der Vollkommenheit vasthouden.
45