EEN VIRTUELE MASSAGE

ontologische structuur van ‘het-ter-sprake-komen van betekenis’, waarop het
verstaan zich richten kan. Dit leidt tot de stelling dat: ‘Sein, das verstanden werden
kann, ist Sprache’ (ibidem). Elk verstaan of duiden is een talig verstaan. ‘Alle
Verstehen ist Auslegen, und alles Auslegen entfaltet sich im Medium einer Sprache,
die den Gegenstand zu Worte kommen lassen will und doch zugleich die eigene
Sprache des Auslegers ist’ (WM, 392). Opgemerkt moet worden dat taal niet alleen
de taal van de mensen is, maar ook de taal van de kunst, de natuur en de dingen
(vgl. WM, 478). Gadamer deelt de opvatting van Heidegger dat in de taal een
geschieden van (voor de mens betekenisvol) zijn plaatsvindt.
Een belangrijke notie in het werk van Gadamer is de dialoog of het gesprek. Daar de
wereld talig bemiddeld is, heeft communicatie altijd de vorm van een dialoog. Hierin
komen waarheid en zinsamenhangen naar voren. Betekenissamenhang is
afhankelijk van de context en deze context komt tot uiting in vooroordelen. Heidegger
ziet bij het interpreterende Dasein een vooringenomenheid in de vorm van Vorhabe,
Vorsicht en Vorgriff (vgl. SuZ, 150). Deze vooringenomenheid bij Heidegger komt bij
Gadamer terug in de vorm van de vooroordeelstructuur die de
mogelijkheidsvoorwaarde van het verstaan vormt. Daar deze onvermijdelijk aan de
interpreet verbonden is, behoort zij tot de ontologische grondstructuur van Gadamers
interpreet of Heideggers Dasein. Dit is de oorzaak van het vervallen in de
hermeneutische cirkel. Voor Heidegger is de cirkel van het verstaan de uitdrukking
van de existentiële voorstructuur (Vor-Struktur) van het Dasein zelf (SuZ, 153). Het is
ons lot ons in deze cirkel te moeten bewegen, want daarbuiten is volgens hem
slechts misverstaan of naïeve filosofie. Gesprekspartners moeten hun vooroordelen
op het spel zetten. Een horizonsversmelting (Horizontverschmelzung) kan dan
optreden: ‘Verständigung im Gespräch ist nicht ein bloßes Sichausspielen und
Durchsetzen des eigenen Standpunktes, sondern eine Verwandlung ins gemeinsame
hin, in der man nicht bleibt, was man war’ (WM, 384; vgl. WM 311/2).
Het hermeneutische verstaan is bij Gadamer altijd op betekenis of zin gericht. De
interpreet leest bijvoorbeeld een overgeleverde tekst met de intentie (goede wil) als
was er sprake van een betekenisvolle eenheid. Uit het principe van de Vorgriff der
Volkommenheit komt de hermeneutische cirkel voort, waarbij wordt getracht ‘delen’
en ‘gehelen’ in overeenstemming te brengen (WM, 299). Gadamer is van mening dat
we moeten ‘vooruitgrijpen naar volkomenheid’ of eenheid, want alleen dat is te
begrijpen hetgeen een volkomen eenheid van betekenis vormt. Het betreft echter
een contrafactische aanname omdat deze eenheid nooit als zodanig ervaren zal
worden. De eindigheid van het verstaan indachtig spreekt Gadamer van een
voortgang van betekenissen en een voortgrijpen naar volmaaktheid. ‘Verstehen ist in
Wahrheit kein Besserverstehen (...) Es genügt zu sagen, daß man anders versteht,
wenn man überhaupt versteht’ (WM, 302). Het gesprek kan niet worden overstegen,
en het praten kent geen einde in deze optiek. Habermas merkt met betrekking tot de
geslotenheid van de communicatieve ruimte bij Gadamer op: ‘daß wir, in Gadamers
romantischer Formulierung, „das Gespräch, das wir sind", nicht transzendieren
43