EEN VIRTUELE MASSAGE

perspectivistische inslag en maakt dit perspectivisme het onmogelijk een eenheid te
benadrukken. Ook met het typeren van Nietzsche als ‘de veelkoppige denker’ leg je
hem vast. Volgens Derrida is de juiste manier om zijn denken te begrijpen het
meespelen van het spel. Dit is het verleidelijke waar de ‘French followers of
Nietzsche’ zich volgens Gadamer aan hebben overgegeven, waarmee hij dus positie
kiest voor Heidegger (vgl. DD, 25). Derrida merkt op dat ‘in saving Nietzsche,
Heidegger loses him too’ (DD, 65). Wanneer Heidegger Nietzsche bestempelt als de
laatste metafysicus, treedt hij buiten zijn spel en verliest hij hem.
Derrida ziet in Heidegger nog een vertegenwoordiger van het
tegenwoordigheidsdenken, dat probeert betekenis te ont-dekken en met tekens
zaken aanwezig poogt te stellen. Toch is Heidegger zich bewust van de thematiek
van de aan- en afwezigheid. Zoals in de bespreking van Heideggers zoektocht naar
het zijn duidelijk werd, gaan onthulling en verhulling met elkaar samen. Gesteld in
termen van Heidegger: elke toe-eigening (Ereignis) gaat gepaard met een
onteigening (Enteignis). In Brief über den Humanismus is taal ‘lichtend-verbergende
aankomst van het zijn zelf’ (GA 9, 331; vgl. Geschick). Zoals IJsseling opmerkt is bij
Heidegger een bepaalde nostalgie naar de oorsprong, het eigenlijke te vinden (zie:
M, 48). In La différance (1972) stelt Derrida de status van tegenwoordigheid ter
discussie. Differantie is een grafische differentie (een a i.p.v. een e): het verschil is
onhoorbaar (in het Frans) en treedt slechts aan het licht in geschreven vorm. De
differantie staat voor het spel van de differenties (of in termen van §1.3.3:
supplementen), die niet langer naar een afwezige tegenwoordigheid verwijzen.
Hiermee worden vragen gesteld aan aan de grens die bewoners van een taal-en
denksysteem er altijd toe gedwongen heeft de zin van het zijn (vgl. Heideggers vraag
naar de zin van zijn) in de vorm te gieten van tegenwoordigheid of afwezigheid (zie:
MF, 34). Derrida stelt voor tegenwoordigheid niet te zien als iets dat ‘is’, maar als een
effect. Als tegenwoordigheid altijd uitgesteld of verhuld blijft, dan is de taal van de
tegenwoordigheid om deze te beschrijven ongeschikt. Bestaat de differantie tussen
het zijn en zijnde, de ontisch-ontologische differentie, zo vraagt Derrida zich af? Het
antwoord luidt dat de differantie ouder is en voorafgaat aan deze differentie. Hierin
ligt toch een zekere affiniteit tussen Derrida en het project van de latere Heidegger. 23
Net zoals het duiden van de differantie gepaard gaat met een veelheid en
verscheidenheid van omcirkelende bepalingen, zo blijft bij Heidegger de herkomst
van het zijn (het wezen van het aanwezen) altijd verborgen. Zoals Heidegger spreekt
van een tijdelijke oplichting van het zijn, hetgeen mogelijk is omdat ‘het zijn op de
meest verscheiden manieren overal en steeds door alle taal heen spreekt’, ziet
Derrida de affirmatie van de wezen-loze differantie in de vraag naar het unieke woord
voor de ontisch-ontologische betrekking (zie: MF, 56/7). Voor dit unieke woord
bestaat geen naam, er is zelfs geen woord voor. De overeenkomstige notatie of
23 Derrida levert niet zozeer kritiek op Heidegger, maar hij wil zijn gedachten aan zeggingskracht doen
toenemen: ‘Heidegger (...) doet (...) een geheel van uitspraken, die we hier niet in kortzichtige
overhaasting willen ‘bekritiseren’, maar veeleer in hun provocerende kracht willen herstellen’ (MF, 51).
47