Jacobus Pieter Steyn.pdf - Nelson Mandela Metropolitan University

van die geboue in Uitenhage en Port Elizabeth is destyds juis met hierdie stene
gebou. 78
Southerburg se steenmakery het aansienlike groei getoon. Dit was vanweë die
feit dat die klei waarvan die stene gemaak was, van ʼn baie goeie gehalte was en
vanaf die bultjie net oorkant die steenmakery gegrawe is. Die eindproduk was
dus ʼn kleisteen wat van ʼn hoë gehalte was. As gevolg van die uitbreidings by die
Missionvale soutpanne en die spoorwegwerke in Uitenhage, het hierdie
steenmakery die derde belangrikste kommersiële bedryf in die Port Elizabeth en
Uitenhage-area geword. 79
Een van die belangrikste invloede van die steenmakery op Despatch was dat dit
die naam aan die nuwe nedersetting verleen het, alhoewel dit per abuis geskied
het. Die steenmakery is gerieflikheidshalwe reg langs die treinspoor gebou.
Treintrokke kon dus net op die syspoor gaan staan en die stene kon gelaai word
en steenkool kon op sy beurt weer afgelaai word. Die spoorstasie by die
steenmakery het geen naam gehad nie, en die werkers en treindrywers het
daarna verwys as “Despatch”, aangesien dit die plek was waarvandaan die stene
versend (despatch) is. Met die totstandkoming van die dorp in 1942, is oorweeg
om die nedersetting Retief te doop. Aangesien daar reeds ʼn dorp met hierdie
naam in die Transvaal was, is hierdie versoek van die hand gewys. Die naam
Despatch het toe bly steek. Alhoewel daar verskeie pogings was om die naam
van die dorp te verander, is elkeen heftig deur die inwoners van die dorp
teengestaan en was dus onsuksesvol. 80
78 A. Strydom, “Die Despatch Skoorsteen”, Looking Back, Maart 1990, p. 77.
79 Mnr. Attie Pretorius van die Despatch Museum se skrywe aan die burgemeester van Port
Elizabeth met die oog op restourasie van die skoorsteen, 17 Junie 2005.
80 UD News, 23 Julie 1992.
48