Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case...
abt Keddekin (1482-1492) kende het scriptorium een laatste heropbloei. De
indrukwekkende, gedrukte en vierdelige Latijnse bijbel (1480-81) verworven door
Keddekin, toont aan dat Ter Doest moeiteloos de stap zette naar het gedrukte boek.
Toen de abdij in 1624 in de Duinenabdij werd geïncorporeerd, betekende dit tevens
het einde van één van de belangrijkste Vlaamse Cisterciënzerscriptoria.
3.3. Literaire productie
3.3.1. Van het scriptorium over de kloosterbibliotheek naar het archief
De belangrijkste manier om aan boeken te geraken was bij de Cisterciënzers van Ter
Doest ongetwijfeld de eigen productie, al dan niet gesponsord. Een andere manier was
de schenking van boeken die elders waren geschreven. De grootste boekenschenking
in de geschiedenis van Ter Doest betrof de gift van juridische handschriften in 1291
door de jurist Gervasius, kanunnik en scholaster van Sint-Donaas. Alles samen ging
het om zo’n 24 boekdelen, zowel kerkelijk als burgerlijk recht[199]. Een ander soort
schenkingen waren de legaten. Deze handschriften werden per testament door een
weldoener bij zijn dood aan Ter Doest geschonken. Van vier weldoeners is zo’n
schenking van handschriften aan Ter Doest bewaard. Zo gaf Nicolaas van Biervliet,
zoon van de gelijknamige schepenklerk van Brugge (†1293) al zijn boeken over de
kunst van de geneeskunde, de grammatica en de dialectiek bij testament (10 juli
1300) aan Ter Doest en was het zijn uitdrukkelijke wens aldaar begraven te worden:
“Item, do, lego omnes libros meos artis medicine, gramatice et dyalectice monasterio
de Thosan, eligens in ipsorum habitu et eorum monasterio ibidem sepeliri”.[200]
Verder was ook de aankoop van boeken een mogelijke manier om de
kloosterbibliotheek uit te breiden. De bibliofiele abt Keddekin kocht onder meer vier
handschriften geschreven door de Dominicaan Raynerius van Pisa (†1348)[201]. Ten
slotte brachten enkele monniken, die te Parijs hun studententijd hadden doorgebracht,
een aantal scholastieke handschriften mee naar Ter Doest. Hiervan vermelden St. 244
en St. 268 de naam van abt De Smidt.
Page 12 of 71
Naar het antwoord op de vraag over hoeveel boeken de bibliotheek van Ter Doest op
haar hoogtepunt beschikte, kunnen we enkel gissen[202]. Feit is wel dat oorlog,
ongedierte, overstroming, plundering, brandstichting en diefstal het boekenaantal van
Ter Doest aanzienlijk hebben doen verminderen. Belangrijk voor het boekenbestand
van Ter Doest was de incorporatie van de abdij door de Duinenabdij in 1624, waardoor
tevens beide bibliotheken fuseerden. In de Franse Revolutie gingen de handschriften
beider abdijen over naar de centrale bibliotheek van Brugge (nu Stadsbibliotheek
Biekorf). De laatste monnik van de Duinenabdij, Nikolaas De Roover (†1833) had 175
http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm
14/12/2009