Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case...
medebroeders bestempelen. Van één van hen, door Kwakkel de Necrologium-kopiist
genoemd[266], wordt zijn onderkomen in Herne geplaatst. Deze lokalisatie is
gebaseerd op de paleografische toeschrijving van drie afschriften[267], waarvan hun
oorsprong kan verbonden worden aan Herne, aan deze Necrologium-kopiist. In zijn
besluit knoopt Kwakkel de eindjes vervolgens aan elkaar. De samenwerking tussen de
Tweede Partie-kopiist en de Necrologium-kopiist en de Hernse oorsprong van drie
afschriften van de hand van laatstgenoemde maken aldus de gemeenschap van de
Tweede Partie-kopiist bekend: het kartuizerklooster Herne.
Nu de Tweede Partie-kopiist gelokaliseerd is in Herne besluit Kwakkel dat ook de
Middelnederlandse teksten die hij kopieerde in Herne moeten geschreven zijn. De
toeschrijving van de handschriften van de Tweede Partie-kopiist en deze van de
Necrologium-kopiist aan Herne heeft meteen een totaal nieuw beeld gevormd van de
lokale Hernse scriptoriumactiviteiten in de tweede helft van de veertiende eeuw[268].
B. Lokale kopiisten op het spoor
De belangrijke conclusie dat de ‘librarius van Rooklooster’ een kartuizer te Herne was,
opent overigens tal van nieuwe perspectieven. De plaatselijke literaire cultuur krijgt er
immers een interessante dimensie bij: te Herne werden tal van Middelnederlandse
codices afgeschreven. Door het zoeken naar samenwerkingsverbanden – een methode
die voor de lokalisering van de Tweede Partie-kopiist zeer nuttig is gebleken – komt
Kwakkel vervolgens verschillende andere lokale Hernse kopiisten, die in de periode
1350-1400 actief waren, op het spoor[269]. Zo identificeert hij maar liefst dertien
Herne-handen die verantwoordelijk waren voor zestien Middelnederlandse en Latijnse
handschriften. Gezien de samenwerkingsverbanden was de routine waarmee de
kopiisten te werk gingen een belangrijke karakteristiek van de Hernse boekenwereld.
Het werk werd verdeeld en er werden afspraken gemaakt over de werkwijze[270].
Kwakkel besluit dan ook dat achter de Hernse scriptoriumactiviteiten in de tweede
helft van de 14 de eeuw een zekere ‘bedrijfsmatigheid’ schuilging.
3.1.3. De overige scriptoriumactiviteiten (1350-1400)
A. Gerard van Santen en het bezoek van Jan van Ruusbroec aan Herne
Page 34 of 71
Door al het kopieergeweld van de door Kwakkel in Herne gelokaliseerde kopiisten
zouden we haast de belangrijke bijdrage van Gerard van Santen[271] aan de Hernse
literaire cultuur over het hoofd zien. “Deze drie dagen dat deze kloosterling [Jan van
Ruusbroec] in ons midden vertoefde, schenen ons al te kort, want eenieder die met
hem sprak of bij hem was, had er geestelijk nut bij gevonden”[272]. Met deze
woorden verwees Van Santen naar het driedaagse verblijf van de befaamde Brabantse
mysticus Jan van Ruusbroec (†1381) aan de kartuis te Herne. De tekst maakte
bovendien deel uit van zijn Prologhe die hij opstelde voor een verzamelbundel met
http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm
14/12/2009