Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case st...
monniken was zeer klein. In 1561 werd Ter Doest officieel eigendom van het bisdom
Brugge en toen Vincent Doens in 1569 stierf, verdween met hem de abtstitel van Ter
Doest. Uiteindelijk werd in 1624 een akkoord bereikt tussen bisschop Christophiori en
abt Bernard Campmans van de Duinenabdij waarbij Ter Doest definitief opging in Ten
Duinen[174].
Met de stenen van de abdij van Ter Doest werd door Campmans te Brugge de bouw
van een nieuwe abdij gestart, die voortaan als refuge voor de Duinenabdij ging dienen.
Bij de dood van Nicolaas De Roover, laatste monnik van Ten Duinen, in 1833, kwamen
de bezittingen bij testament aan de bisschop van Brugge. Tegenwoordig dient de
Brugse Duinenabdij als Grootseminarie en archiefplaats van een groot deel van de
overgeleverde handschriften van Ter Doest.
Ter Doest zelf is thans een grote hoeve met restaurant op het grondgebied van
Lissewege, een deelgemeente van Brugge. De landerijen (ong. 77 hectare) en
gebouwen die nog resten – waarvan de tiendenschuur zonder twijfel nog het meest tot
de verbeelding spreekt – zijn eigendom van de kerkfabriek van St. Salvators te
Brugge.
Uit dit bondig overzicht van de geschiedenis van Ter Doest kunnen we vaststellen dat
de sterke band tussen moederabdij Ten Duinen en dochterabdij Ter Doest en de
politiek-economische evolutie van Ter Doest, met haar bloei in de 13 de eeuw en
langzaam verval in de volgende eeuwen, typerend zijn voor respectievelijk de drang
naar centralistatie bij de Cisterciënzers en de algemene ontwikkeling van deze orde.
Deze vaststelling heeft ongetwijfeld invloed op onze reconstructie van het scriptorium
van Ter Doest. Zo zal de vergelijking met het scriptorium van Ten Duinen moeten
worden gemaakt en zal onze aandacht hoofdzakelijk uitgaan naar de twaalfde- en de
dertiende-eeuwse scriptoriumactiviteiten.
2. Het scriptorium als ruimte
Van de Cisterciënzerabdij Ter Doest is – buiten de prachtig bewaarde tiendenschuur –
archeologisch weinig overgebleven. Het middeleeuwse kloostergebouw en de kerk zijn
volledig verdwenen en gingen op in de nieuwe Duinenabdij te Brugge en in de huidige
hoevegebouwen die in de jaren 1551-1562 werden opgetrokken[175]. Over de bouw
van een scriptorium is noch in geschreven bronnen noch archeologisch iets geweten.
Toch wagen we ons hier aan een hypothese omtrent de invulling van de
scriptoriumruimte.
Page 4 of 71
De Cisterciënzers zijn in onze streken de verspreiders geweest van de gotische
bouwkunst. Zo werd de vroeggotische kerk van Lissewege omstreeks het midden van
de 13 de eeuw opgetrokken naar het voorbeeld van de abdijkerk van Ten Duinen[176].
http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm
14/12/2009