Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

More documents

Recommendations

Info

Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case... Afbeelding 17: Handschrift Gs. 16/198 met Augustinus’ Ennarationes in Psalmos, ca. 1200 Tot in de 13 de eeuw bleef de versiering hoofdzakelijk in de initialen liggen. Vanaf de 14 de eeuw echter boet de initiaalversiering een groot deel van haar belang in ten voordele van de randversiering of marginale decoratie die haar oorsprong heeft in uitlopers van initialen. Het basiselement van de initiaal uit de 12 de en 13 de eeuw, de plant, vormde echter ook het hoofdmotief in de randversiering. De nadruk ligt vooral op de typisch gotische ranken, blaadjes, bloemen en later ook vruchten. Ook levende wezens ontbreken in vele handschriftdecoraties niet. De monsterachtige verschijningen figureren bij deze als kleine komische, satirische, drollige of morbide scènes[222]. Mooie voorbeelden zijn hier de Bijbel van Ter Doest (Gs. 5/191), geschreven door Henricus aan het eind van de 13 de eeuw, en het prachtige handschrift St. 251 met het Speculum doctrinale van Vincent van Beauvais (afb. 18) uit dezelfde periode. http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm Page 20 of 71 14/12/2009
Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case... Afbeelding 18: bizarre en realistische marginalia in St. 251 De bestaande secundaire literatuur betreffende de verluchting van de handschriften van Ter Doest indachtig, zijn we echter genoodzaakt hier een wat genuanceerder beeld te scheppen. Vooreerst worden de gehistorieerde initialen en hun inleidingen aan het begin van de bijbelboeken Gs. 4/1 en 5/191 niét toegeschreven aan de meesterlijke kopiist Henricus of aan een andere kunstenaar uit het scriptorium van Ter Doest, maar aan een wereldlijke verluchter die werkzaam was in een professioneel lekenatelier uit de grensstreek van Vlaanderen en Artesië[223]. Daarenboven beweren M. Smeyers en B. Cardon in verband met de in dekkende verf uitgevoerde initialen in de codex met Augustinus’ Enarrationes in Psalmos, dat deze “niet noodzakelijk door de religieuzen zelf werden uitgevoerd en dat het bekend is dat monastieke scriptoria hiervoor een beroep deden op vreemde, vaak ambulante kunstenaars, meestal leken die voor bepaalde opdrachten in een kloosteratelier werden aangeworven”. In dit geval zou de herkomst desalniettemin toch in het scriptorium van Ter Doest zelf hebben gelegen. Tenslotte vermelden we hier de veronderstelling van R. Vander Plaetse dat de decoratie van het Speculum doctrinale (St. 251) ‘enige invloed’ vanuit Noord Frankrijk zou ondervonden hebben[224]. In hoeverre de artistieke decoratie van de handschriften uit het scriptorium van Ter Doest mag worden toegeschreven aan ateliers en/of verluchters extra muros is in de loop van ons onderzoek niet meteen duidelijk geworden. Toch geloven wij dat het scriptorium niet alleen in staat was de versiering aan te brengen maar dat tevens vooral het penwerk, en waarschijnlijk ook een groot deel van de invulling met verf, uitgevoerd werd in het scriptorium van Ter Doest zelf[225]. Een voortgezet onderzoek hieromtrent kan in de toekomst misschien wat meer duidelijkheid scheppen. 3.4. De producenten uit het scriptorium van Ter Doest In dit deelhoofdstuk gaan we op zoek naar de monniken en/of lekenbroeders uit Ter Doest die een belangrijke functie hadden in het scriptorium.Wie was er aan het werk in het scriptorium van Ter Doest? Kennen we kopiisten of auteurs bij hun naam? We moeten ons hier uit noodzaak beperken tot de beperkte informatie uit de overgeleverde handschriften en tot de vermelding van enkele kopiisten in het obituarium van Ter Doest. 3.4.1. Kopiisten http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm Page 21 of 71 14/12/2009
Page 1 and 2: Een monnikenwerk. Reconstructie van
Page 19: Een monnikenwerk. Reconstructie van
Page 71:
Een monnikenwerk. Reconstructie van
show all

Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?