Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

More documents

Recommendations

Info

Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case... colofon van het oudste afschrift van de Regel van Benedictus in de vertaling van de Bijbelvertaler luidt als volgt: “Dese regule dede te dietsche maken lodewijc thonijs van brucelle omme joncvrouwe marien wille sijnre zuster nonne te vorst om dat si ende dandere joncvrouwen van dien cloestere beide die nu sijn ende hier na daer wesen selen te bad de regule selen moghen verstaen ende weten wat si sculdech sijn te doene”.[285] Bovendien blijken uit diens prologen duidelijk zijn vriendschappelijke betrekkingen met de Brusselaren[286]. Aldus werden door de bijbelvertaler van Herne tenminste acht Latijnse werken vertaald in opdracht van de Brusselse patriciërs Jan Taye en Lodewijk Thonis. De proloog van het boek Ezechiël doet zelfs vermoeden dat Taye en Thonis niet de enige inwoners van Brussel waren die in contact stonden met de bijbelvertaler. In zijn volgende woorden heeft hij het namelijk over ‘mijne [brusselse] vrienden’ waarmee hij niet uitsluitend op Taye en Thonis doelde: “Mer ist dat mijne vrienden desen boec oec verondwaerden [minachten] so suldi [Taye] hem seggen datse nyemant en dwinghet dat sijne scriven”. Verder merkt de vertaler op: “Mer nochtan weten wi, want het is ons nu kenlec datter vele [vrienden] selen sijn die dit werc meer selen achter spreken [Maar thans weet ik – want dat is me nu wel duidelijk – dat er velen zijn die deze vertaling zullen belasteren]”. [287] Het is dus goed mogelijk dat er zich rond de Kartuizers van Herne een groep stedelingen heeft gevormd die zich interesseerden voor geestelijke literatuur in de volkstaal. Vermoedelijk zullen deze stedelingen dan ook geprofiteerd hebben van de expertise die de Kartuizers hadden op het gebied van de handschriftenproductie. Dit blijft echter een hypothese[288]. 3.1.4. Samenvatting en conclusie Het onderzoek dat E. Kwakkel ter verkrijging van de graad Doctor aan de Leidense Universiteit verichtte, heeft het beeld van het veertiende-eeuws scriptorium te Herne ingrijpend veranderd. Een compilatie van deze nieuwe inzichten met reeds bestaande opvattingen en onze bevindingen en veronderstellingen geeft volgend algemeen beeld van het Hernse scriptorium in de 14 de eeuw. Page 36 of 71 Mogelijkerwijs werden de eerste noodzakelijke boeken voor algemeen en voor individueel (op de cel, vb. Consuetudines) gebruik – zoals bij verschillende klooster van ordegenoten het geval was – geschonken door de verschillende weldoeners die http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm 14/12/2009
Een monnikenwerk. Reconstructie van het middeleeuwse kloosterscriptorium. Case... Herne in zijn begindagen rijk was. Van drukke scriptoriumactiviteiten vóór 1350 kunnen we dan hoegenaamd ook geen gewag maken. In de tweede helft van de 14 de eeuw daarentegen heeft zich onder impuls van Gerard Van Santen en enkele niet nader te identificeren Hernse kartuizers, onder wie de Tweede Partie-kopiist, de Necrologium-kopiist en de Bijbelvertaler, een verbazend grootschalige productie van Middelnederlandse handschriften ontplooid. Opvallend hierbij was de haast bedrijfsmatige samenwerking onder de verschillende vertalers, correctoren, kopiisten en auteurs. Daarenboven werkte het scriptorium in deze periode niet enkel voor de uitbreiding van de eigen bibliotheek maar bovendien ook voor verschillende Brusselse leken. Gezien de grootschalige productie van Middelnederlandse teksten, de vele vertalingen in het Middelnederlands waaronder de eerste vertaling van de bijbel en het bezoek van één van de grondleggers van de Nederlandse taal, Jan van Ruusbroec, aan Herne durven we hier dan ook concluderen dat het Kartuizerklooster te Herne baanbrekend werk heeft verricht ten voordele van de geestelijke medioneerlandistiek in Vlaanderen[289]. 3.2. Het scriptorium van Herne (1400-ca. 1500) Voor een goed begrip gebiedt het ons hier even stil te staan bij de inhoud en de stijl van de belangrijkste bron voor de reconstructie van het scriptorium van Herne, namelijk de Cronica domus Capellae[290]. Een opvallende vaststelling bij de veertiende-eeuwse handschriftenproductie, zoals we ze hierboven hebben geschetst, is de afwezigheid van verwijzingen in deze kroniek. Over de productie van Middelnederlandse teksten werd geen woord gerept. Enkel aan de Hernse kartuizer Gerard van Santen werden enkele regels besteed[291]. Voor deze lacune zien we twee mogelijke verklaringen. Een eerste vindt zich in de figuur van de chroniqueur van het eerste deel van de kroniek (tot 1489), Arnoldus Beeltsens. Zijn schrijfstijl, analytisch en weinig literair, en de inhoud, juist maar zonder veel uitweidingen, kenmerkten zich in de eerste plaats door hun soberheid. Deze aanpak had echter één groot nadeel, namelijk onvolledigheid. Een voorbeeld hiervan is de minimale aandacht voor de literaire activiteiten in het klooster van de veertiende eeuw. Daarbij komt dat Beeltsens, gestorven in 1490, zich voor de beginperiode onmogelijk kon beroepen op zijn eigen ervaringen. Hij heeft zich voor de beschrijving van de veertiende eeuw dan ook voornamelijk beperkt tot een overzicht van de economische toestand van het klooster[292]. Page 37 of 71 Een tweede mogelijke verklaring is het feit dat een groot deel van de Middelnederlandse teksten reeds in de veertiende eeuw in andere handen waren. Ze gingen voor een groot deel naar Rooklooster[293] of werden gemaakt in opdracht van Brusselse leken. De afwezigheid van deze grote collectie Middelnederlandse teksten zal bij Beeltsens ongetwijfeld ook de aandacht voor en de herinnering aan deze http://www.ethesis.net/monnikenwerk/monnikenwerk_deel_2.htm 14/12/2009
Page 1 and 2: Een monnikenwerk. Reconstructie van
Page 35: Een monnikenwerk. Reconstructie van
Page 71: Een monnikenwerk. Reconstructie van

Ter Doest & Herne_II. Twee Vlaamse scriptoria, een ... - Cartusiana

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?