TUE Matrix - Technische Universiteit Eindhoven

4 2
STArTerS
Cellen groeien sneller na
nieuwe behandeling
Het begon met een onderzoek aan de faculteit electrical engineering naar een nieuwe
manier om biologische cellen kapot te maken. In plaats daarvan trad een ander verschijnsel
op: de cellen gingen sneller delen, zelfs met een factor twee tot drie. Dat biedt natuurlijk
mogelijkheden, bijvoorbeeld voor het kweken van cellen voor medicijnen en celtherapieën. De
start-up Vabrema bv ontwikkelt en verkoopt de revolutionaire technologie.
De techniek om cellen te belasten met een elektrisch veld bestaat
al ruim twee decennia. Men doet dit bijvoorbeeld bij het
pasteuriseren van melk. De hoge spanning zorgt ervoor dat de
cellen klappen; de bacteriën zijn dan dood. Een andere toepassing
is transfectie, een techniek om de wand van een cel tijdelijk
open te zetten waardoor er DNA of RNA kan worden ingebracht.
Het wordt ook gebruikt bij onderzoek naar geneesmiddelen.
erosie
Cellen worden normaal gesproken onder spanning gezet door ze
in vloeistof te dompelen en deze vloeistof in contact te brengen
met twee metalen platen die de stroom geleiden. Deze methode
heeft echter ook nadelen. Zo kun je last krijgen van erosie waarbij
de metaalionen in de vloeistof met cellen komen, van vonken
die overslaan tussen de platen en van grote temperatuurstijgingen
in de vloeistof.
Al deze problemen zijn op te lossen door het contact tussen de
vloeistof en de platen weg te nemen. Met dat idee begint het
verhaal van Vabrema. Een onderzoeksgroep van de faculteit
Electrical Engineering wilde op een contactloze manier biologische
cellen belasten met een elektrisch veld. Toenmalig onderzoeker
ir. Jan Willem van Bree bedacht een methode om met extreem
korte (een nanoseconde) elektrische velden diep in de cel
door te dringen. De verwachting was dat de cellen kapot zouden
Technostarter
Vabrema met
Joffry Maltha (l)
en Jan Willem
van bree.
M a t r i x / 3 / 2 0 1 0
Foto’s: Bart van Overbeeke
gaan. Maar er trad een onverwacht effect op. Bij een bepaalde
spanning gingen de cellen niet dood, maar bleken zich in de
weken erna juist veel sneller te delen. Er werden dus meer cellen
geproduceerd dan onder normale omstandigheden. Samen
met de faculteit Biomedische Technologie is de technologie met
succes op verschillende cellen getest. Waarom cellen sneller
delen is onderwerp van onderzoek, zegt ir. Joffry Maltha (30),
samen met Van Bree (30) de directie van het bedrijf. Maltha
studeerde Technische Innovatiewetenschappen aan de TU/e en
komt uit het bedrijfsleven.
De TU/e patenteerde de technologie en bracht het onder in
een start-up: Vabrema. Er was zonder enige twijfel veel te doen
met het sneller laten groeien van cellen, maar wát, dat moesten
Maltha en Van Bree ontdekken. Ze gingen in gesprek met
bedrijven en onderzoeksinstellingen die baat kunnen hebben
bij de technologie. Ze richtten zich op de sector van biopharma,
de industrie die zich bezighoudt met leven, geneesmiddelen en
voeding. De biopharma is een opkomende tak binnen de farmaceutische
industrie waarin men complexe stoffen in biologische
cellen kweekt. De spectaculairste vorm van geneeskunde is het
opkweken van cellen en deze terugplaatsen in het menselijk
lichaam, bijvoorbeeld stamcellen voor het repareren van knieschijven
of het kweken van hartkleppen. Voor al deze toepassingen
kan de technologie van Vabrema een revolutie betekenen.
Het maken van huid
Van Bree en Maltha gingen als eerste aan de slag met tissue
engineering, het maken van huid. Het duurt nu vaak bijna een
maand voordat je een hoeveelheid cellen hebt gekweekt die voldoende
is om testen op te doen of om wonden mee te genezen.
Als dat proces versneld kan worden, scheelt dat in de kosten.
Vabrema wordt in een onderzoek naar huid gesponsord door
NGI, het Netherlands Genomics Initiative. Maltha: ‘Samen met
de Vrije Universiteit Amsterdam willen we binnen twee jaar stukken
huid produceren die gebruikt kunnen worden als alternatief
voor dierproeven.’ De vooruitzichten voor deze toepassing zijn
goed, want de Europese Unie heeft twee wetten aangenomen
die de vraag naar huid explosief doen groeien. De eerste is dat
binnen de cosmetica-industrie geen stoffen mogen worden ge-