een toekomst voor kloosters - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Samaya, een voormalig Augustinessenklooster bij Werkhoven, richt zich op bewustwording en reflectie. Er is ruimte voor trainingen en conferenties, maar ook
voor individuele bezoekers. De nieuwe functie sluit zo goed op de oude aan, dat er geen noemenswaardige ingrepen aan het complex nodig waren.
complex openbaar toegankelijk blijft. De kapel is vaak de
aangewezen plek voor functies die veel ruimte vergen, zoals
een apotheek of fitnessruimte. Voor de ontsluiting van de
diverse functies en voor de brandveiligheid is dikwijls een
extra trappenhuis nodig. Als een deel van de kapel fungeert
als open trappenhuis, verhoogt dat de belevingswaarde van
deze ruimte en zijn doorbraken elders overbodig. Het opdelen
van de kapel in meerdere ruimtes is een laatste optie.
Aan een gezondheidscentrum zal vooral in stedelijk gebied
behoefte zijn. Daar is niet altijd ruimte voor extra parkeerplaatsen
buiten het klooster. Is het onvermijdelijk op het
terrein te parkeren, probeer de beslotenheid van het
complex dan toch te bewaren door de ommuring zo
beperkt mogelijk te doorbreken.
Zorghotel
Een klooster is een uitstekende locatie voor mensen die
tijdelijk of permanent zorg nodig hebben of willen aansterken
voor of na een operatie. De grotere gebouwen in een
rustige, groene omgeving lenen zich daar het best voor. Een
klooster voorziet in een groot aantal kamers of cellen die
gemakkelijk te verbouwen zijn tot één- of tweepersoonsappartementen
of hotelkamers. De grote ruimten zijn geschikt
als ontmoetingsplek, restaurant, voor dagactiviteiten en fysiotherapie.
De kapel is geschikt voor vieringen, concerten,
lezingen en dergelijke. Aanpassingen nodig voor comfort,
brandveiligheid en rolstoelgebruikers (bijvoorbeeld liften)
zijn te realiseren zonder de karakteristiek van een
klooster – lange gangen, een aantal grote en veel kleinere
ruimten – geweld aan te doen. De gevolgen voor het
exterieur zijn minimaal.
Kleine kloosters zijn door de combinatie van groepsvertrekken
en kleine slaapvertrekken ook geschikt voor specifieke
groepen ouderen, zoals dementerenden. Ook daar zijn dan
geen ingrijpende verbouwingen noodzakelijk.
50 |
Hospice
Kleine kloosters die niet groter zijn dan een flink woonhuis
lenen zich heel goed voor de opvang van mensen in hun
laatste levensfase. Vaak zijn maar enkele aanpassingen nodig,
vooral in verband met de brandveiligheid. Een andere
optie is een klooster voor een deel als hospice in te richten.
Voorwaarde is dan wel dat het om een combinatie met een
rustige functie gaat.
Sociaal-maatschappelijk
Een aantal kloosters is als asielzoekerscentrum of huisvesting
voor buitenlandse werknemers in gebruik geweest,
enkele zijn dat nog steeds. Voorzieningen, zoals
daklozenopvang van het Leger des Heils, de opvang van
probleemjongeren, begeleid wonen en de huisvesting van
alleenstaande moeders met kinderen, blijken bestendiger.
Het voordeel van sociaal-maatschappelijk hergebruik is
dat het gebouw in één eigendom kan blijven, eventueel
aan verschillende instellingen verhuurd. Voor kwetsbare
groepen kan de ommuring, indien aanwezig, het gevoel
van een veilige enclave versterken, vooral van belang in een
stedelijke omgeving.
Werken
Enkele kloosters zijn na aankoop door de gemeente verbouwd
tot gemeentehuis. Soms als bestuurlijk en representatief
stedelijk middelpunt, soms zijn ze uitgebreid tot
een volledig stadskantoor. Het is een functie die geen al te
zware wissel op het gebouw trekt. Wel staat de grote mate
van toegankelijkheid in contrast met het afgezonderde
kloosterleven van vroeger.