een toekomst voor kloosters - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

In dit klooster bevinden zich een woning, een kantoor en een atelier en er zullen nog gebruikers bijkomen. Dankzij een parkeergelegenheid tegenover het gebouw kon het
negentiende-eeuwse totaalbeeld met de kenmerkende ommuring in stand blijven. Klooster Mariadal, Venlo.
de pandhof
De kloostergang diende voor meditatie en gebed en is
bovendien de belangrijkste, centrale verkeersruimte van het
complex. In stedelijk gebied is de pandhof soms de enige
buitenruimte van het klooster. Maar omdat juist in de stad
de druk op de ruimte het grootst is en er geen mogelijkheid
is het complex uit te breiden, wordt deze al snel overkapt
ten behoeve van een restaurant, een ontmoetingsruimte
of een congres- of theaterzaal. Het overkappen of desnoods
dichtbouwen van de pandhof is een laatste optie, wanneer
gebleken is dat een nieuwbouw bij of aan het klooster
dan wel alternatieve oplossingen binnen het klooster niet
haalbaar zijn. Probeer in ieder geval het karakter van de
buitenruimte ook na een overkapping zo dicht mogelijk
te benaderen. Bouw de ruimte niet vol en kies voor een
vloerafwerking met een ‘buitenkarakter’ zoals baksteen (zie
de brochure Historische binnenplaatsen overkappen.
de kapel
De kapel is het ‘huis van God’ binnen het kloostercomplex.
Het is tegelijk een ruimte die zich lastig voegt naar
een nieuw gebruik. De bijzondere vorm van de ruimte,
het altaar, de gebrandschilderde glazen, het meubilair,
de liturgische voorwerpen pleiten voor integraal behoud.
Een herbestemming van het klooster als hotel of congrescentrum
maakt het mogelijk de kapel met geringe
bouwkundige aanpassingen te gebruiken voor lezingen
of vergaderingen, soms ook wel, iets minder passend, als
ontbijtzaal en restaurant. Wordt een klooster verbouwd tot
appartementencomplex of zorghotel, dan is de kapel een
aantrekkelijke ruimte om er een of enkele wooneenheden
in te realiseren. Maar onderzoek eerst of de kapel niet te
gebruiken is als ruimte voor gemeenschappelijke activiteiten
zoals lezingen en filmvoorstellingen. Bij gebruik van
het klooster als onderwijsinstelling ligt het voor de hand de
kapel als leslokaal of collegezaal te gebruiken. Als de ruimte
voldoende hoog is, kan een verdieping voor een verdubbeling
van de lesruimte zorgen. Dit gaat dan wel gepaard
met een groot verlies aan ruimtelijk effect. Het vraagt veel
van de creativiteit van de ontwerper om dit verlies zo veel
mogelijk te beperken en een zo goed mogelijke nieuwe
ruimtelijke kwaliteit te realiseren (zie voor ruimtelijke varianten
de brochure Een toekomst voor kerken, Handreiking voor het
herbestemmen van vrijkomende kerkgebouwen).
5 Uitgangspunten voor een goed ontwerp | 63